پکي جو ٻچو ۽ رحمدل ڇوڪريون| ڪھاڻي| ٻاراڻو ادب

 

 ڪھاڻي

Make Online Money

پکي جو ٻچو ۽ رحمدل ڇوڪريون

منير حيدر

 تبسم ۽ نشاط پاڻ ۾ سٺيون دوست ھيون. ھو ٻئي ٻاهر راند ڪرڻ پسند ڪنديون هيون. هننکي ڊوڙڻ، ٽپاڏيڻ۽ پنهنجي چوڌاري دنيا کي ڳولڻ پسند ھو. هڪ ڏينهن، هوَء پارڪ ۾ کيڏي رهيون ھيون تہ اتي انھن جي دوست انسہ بہ پھچي وئي. انسہ هنن کي هڪڙي ننڍڙي پکي ڏانھن ڏسڻ لاءِ اشارو ڪيو، جيڪو پنهنجي آکيري مان ڪري پيو ھو. ھو پکي جي مدد لاءِ ڊوڙيون ۽ احتياط سان ان کي کڻيپنهنجي گهر آئيون. هنن جوتي جي کوکي ۾ ڪک رکي ننڍڙو آکيرو ٺاهيو ۽ پکي کي اتي ويھاري کائڻ لاءِ داڻا ڏنا.

نشاط، تبسم توڙي انسہ هر روز پکيَء جو خيال رکنديون هيون ۽ اھو ڏسنديون ھيون ته ان وٽ پاڻي ۽ کاڌو موجود آهي يا ناھي. پکي لاءِ دعا به گھرنديون ھيون ته جلد وڏو ۽ صحتمند ٿئي ۽ اڏامي پنھنجي گھر وڃي.

 

ائين ئي ڪيترا ڏينھن گذري ويا پکي جو خيال رکندي ھاڻ پکي وڏو ۽ مضبوط ٿي چڪو ھو. ڏسندي ڏسندي اھو پکي ڀڙڪي ڏيئي اڏامي ويو. ھو اھو ڏسي تمام گھڻيون خوش ٿيون ۽ فخر محسوس ڪرڻ لڳيون ته انھن چڱو ڪم ڪيو .ان ڏينهن کان اھي دوست پکين جي مدد ڪرڻ ۾ خوش ٿينديون ھيون. ھو گرمي ۾ وڻن جي ڇانو ھيٺيان انھن لاءِ پاڻي ۽ داڻا بہ رکنديون ھيون. هوَء پنهنجي آس پاس جي دنيا ۾ لاچار جانورن جي مدد لاءِ آتيون رھنديون ھيون ۽ اھڙي مخلوق جي ڳولا ۾ رھنديون ھيون جنهن کي هنن جي مدد جي ضرورت هجي

.

نشاط ۽ تبسم ھميشہ آسمان ۾ ان پکي کي ڳولينديون ھيون جنھن جي ھنن مدد ڪئي ھو. جڏهن آسمان ۾ ڪنھن پکيَء کي ڏسنديون ھيون تڏهن مسڪرائينديون ھيون ۽ ان ننڍڙي پکي کي ياد ڪنديون هيون، جيڪو هڪ دفعو هنن جي هٿن ۾ اچي ويو هو، ۽ هنن ان جي مدد ڪئي هئي.

 

اسڪولي ٻارڙن لاءِ تقريرون | منير حيدر لغاري|

منير حيدر لغاري

زندگي جو مقصد

معزز استاد ۽ شاگرد ساٿيو،

اسلام عليڪم

اڄ منھنجي تقرير جو عنوان آھي

)زندگي جو مقصد(

زندگيءَ جو مقصد هڪ اهڙو موضوع آهي، جيڪو صدين کان انسان کي متوجه ڪندو رهيو آهي. اهو هڪ سوال آهي ته اسان مان هر هڪ پنهنجي زندگيء ۾ ڪنهن نه ڪنهن نقطي تي پاڻ کان پڇيو آهي. اسان جي وجود جو مقصد ڇا آهي؟ اسان هتي ڇا حاصل ڪرڻ لاء آيا آهيون؟ آخر ڪهڙو مقصد آهي جنهن لاءِ اسان کي ڪوشش ڪرڻ گهرجي؟

منهنجي لاءِ زندگيءَ جو مقصد آهي خوش رهڻ ۽ ٻين کي خوش ڪرڻ. خوشي دماغ جي هڪ حالت آهي جيڪا اندر کان اچي ٿي. اها ڪا اھڙي شيء ناهي جيڪا اسان پئسن سان خريد ڪري سگهون يا خزاني جي ذريعي حاصل ڪري سگهون. پر اسان ان کي آساني سان حاصل ڪري سگھون ٿا ڇاڪاڻ ته سچي خوشي ٻين جي مدد ڪرڻ سان، ڪنهن جي زندگيءَ ۾ مثبت تبديلي آڻڻ سان، شفقت ۽ محبت پکيڙڻ سان حاصل ٿيندي آهي.

پر خوشي ئي زندگيءَ جو مقصد نه آهي. اسان هتي آهيون سکڻ، وڌڻ ۽ پنهنجي صلاحيتن کي وڌائڻ لاء. اسان ھتي آيا آھيون ته جيئن اسان پنھنجي آس پاس جي دنيا تي سٺا اثر وجهي سگھون. اسان هتي آيا آهيون ته جيئن ھن ڪائنات جا ڳجھا راز سمجھي سگھون. اھو سڀ ممڪن تڏھن جڏھن اسان سائنس ۽ علم جي ٻين شعبن ۾ اڳڀرا ٿيون.

تنهن ڪري، منهنجا پيارا دوستو، اچو ته زندگي ۾ پنهنجي مقصد کي ڳولڻ جي ڪوشش ڪريون، ۽ ان کي حاصل ڪرڻ لاء لگن ۽ استقامت سان ڪم ڪريون. اچو ته اسان جتي به وڃون خوشيون ۽ مهربانيون پکيڙيون، ۽ دنيا کي پنهنجي لاءِ ۽ ايندڙ نسلن لاءِ هڪ بهتر جڳهه بڻايون.

 

 

ٻانھن جا حق

 

محترم جناب صدر، مھربان استاد ۽ شاگرد ساٿيو

اسلام عليڪم

اڄ جنھن عنوان تي مــونکي ڳــالھائڻ لاءِ چـيو ويو آھي، اھو آھي،

ٻانھن جا حق

سڀ کان پھرين اسان کي اھا خبر ھجڻ گهرجي تہ ٻانھن جي حقن مان ڪھڙو مطلب نڪري ٿو. ٻانھن جي حقن مان مراد انسانن جا انسانن تي حق. اللہ سائين فرمائي ٿو تہ:

”مان پنھنجا حق بخش ڪري سگھان ٿو، پر ماڻھن جا ماڻھن تي حق بخش نٿو ڪري سگھان“

جناب صدر !

انھن سڀني حقن مان منجھان، سڀ کان وڏو حق ماءُ پيءُ جو آھي، اولاد کي کپي تہ ماءٌ پيءٌ جو چوڻ ڪري ۽ انھن جي خدمت لاءِ ھر وقت حاضر ھجي.

ماءُ پيءُ کانپوءِ پاڙي وارن جا حق آھن، جيڪڏھن اوھانجو پاڙيسري پريشان آھي تہ اوھان تي فرض آھي تہ ان جي مدد ڪيو.

پاڙي وارن جي حقن کانپوءِ مٽن مائٽن جا حق آھن، مسڪينن يتيمن جا حق آھن، مسڪينن، يتيمن ۽ غريبن جي ڏکئي وقت ۾ انھن جي مدد ڪيو، انھن جا ٻانھن ٻيلي ٿيو، جيئن اللہ تعالي اوھان تي ٻاجھہ ڪري ۽ پنھنجي رحمت وسائي.

يتيمن جو پڻ مددگار رھڻ گهرجي، حضور اڪرم صہ فرمائي ٿو تہ :

”سڀني کان ڀلو گهر اُھو آھي، جنھن ۾ ڪنھن يتيم ٻار جي پرورش ٿئي ٿي“

اسان کي گهرجي تہ يتيم ٻار جو خيال رکون ان جي جان مال جي حفاظت ڪريون، جيسيتائين ھو پاڻ وڏو ٿئي.

ان کانپوءِ غريبن مسڪينن ۽ بيمارن جا پڻ اسان تي حق آھن، حضور اڪرم صہ فرمائي ٿو تہ :

اللہ سائين قيامت جي ڏينھن فرمائيندو تہ:

”اي آدم جا پٽ آئون بيمار ھئس تو منھنجي مدد نہ ڪئي، انسان چوندو، اي منھنجا رب! آئون تنھنجي مدد ڪيئن ڪيان ھا ؟ اوھان تہ ٻنھي جھانن جا پالڻھار آھيو. اللہ تعالي فرمائيندو، ڇا توکي خبر نہ ھئي؟ تہ منھنجو فلاڻو ٻانھون بيمار ھو، تو ان جي خدمت نہ ڪئي. جيڪڏھن تون ان جي خدمت ڪرين ھا تہ مون کي ان وٽ موجود لھين ھا.

جناب صدر !

مون کي اڄ اھا ڳالھہ سمجھ ۾ اچي وئي آھي، بلڪ اسان سڀني کي سمجھڻ گهرجي تہ انسانن جي خدمت سڀ کان اعليٰ عبادت آھي.

جناب صدر!

اسان کي کپي تہ اسان وس آھر يتيمن غريبن، مسڪينن، بيمارن ۽ لاچارن جي مدد ڪريون ۽ ماءٌ پيءُ جي عزت ڪيون. آخر ۾ مان بس ايترو چوندس ؛

جــبلن جون وڏيون چوٽيون جهڪائين تون،

خــــلائن ۾ اپــــالن کي ڊڪــائين تــون،

مان توکي پوءِ مڃيندس، اي عظيم انــسان،

جــڏھن سنسار جـــا آنسو ســڪائين تون.

تعليم جي اھميت

محترم استاد ۽ شاگرد ساٿيو ! 

اسلام عليڪم

جناب صد ! 

اڄ جنھن عنوان تي مونکي ڳالھائڻ لاءِ چيو ويو آھي، سو آھي تعليم جي اھميت.

 

حضور اڪرم صہ جن تعليم جي اھميت متعلق فرمايو آهي:

علم حاصل ڪرڻ هر مسلمان تي فرض آهي“

 ”عالم جي مس، شهيد جي خون کان وڌيڪ مقدس آهي“.

 تعليم لاءِ نيلسن منڊيلا چوي ٿو ته:

تعليم سڀ کان وڌيڪ طاقتور هٿيار آهي، جنهن کي توهان دنيا کي تبديل ڪرڻ لاء استعمال ڪري سگهو ٿا.

ارسطو چوي ٿو ته: 

تعليم جون پاڙون ڪڙيون آهن، پر ميوو مٺو آهي.  

جان ديوي جي چوڻ موجب: 

تعليم زندگي جي تياري نه، بلڪ تعليم ئي زندگي آهي.

 

جناب صدر!

تعليم ۾ سڀ کان پھرين  ت  اچي ٿي، جيڪا اسان کي  تربيت ڏانھن اشارو ڪري ٿي ۽  اُھا تربيت اسان کي حق ناحق جي تميز ڏي ٿي.  جڏھن تربيت سٺي ٿئي ٿي ته،  تعليم  جي منزل تائين رسائي  آسان ٿيو پوي. مان سمجهان ٿو/  ٿي  تہ علم جي ڪا منزل ناهي. اگر علم جي ڪا منزل هجي ته اسان سڀ رڪجي وڃون ھا، ۽ مان سمجهان ٿو/ ٿي ته  منزل تائين پهچڻ وارو ماڻھو ٿڪل هوندو آهي، ۽ طالب علم ڪڏھن  ٿڪندو ناھي.  

ڄاڻڻ جي لاءِ  پڙهڻ لازمي آهي، جيڪو پڙهندو ناهي اهو ڄاڻندو ناهي. هڪڙي ڳالهہ ياد رهي ته هن معاشري ۾ نمايا ٿيڻ جي لاء علم جو ھجڻ لازمي آھي. علم انسان کي ڪيئي اکيون ڏي ٿو! جنھن سان دنيا جا اُن تي ڪيئي اِسرار  ظاھر ٿين ٿا، ۽ اُنھن اِسرارن سان انسان  نِوڙت ۽ عاجزي جو رستو وٺي ٿو. باقي تڪبر ۽ غرور جھالت جي نشاني آھي، ۽ جيڪو عاجز هوندو آهي، سو ڪڏهن پنهنجي پاڻ کي مڪمل نه ڀائيندو آهي. 

علم اسان کي سيکاري ٿو تہ، تڪبر ڪڏهن انسان جو حصو ٿي ئي نٿو سگهي، ۽ جيڪو غلطي ناهي ڪندو تڪبر ان کي ئي سونهين ٿو. پر جيڪو غلطي ڪندو آهي، ۽ تڪبر ڪندو آهي سو ” ٺلهو ٽڪر اُڀامي گهڻو“ جي مانند آهي.

جناب صدر!

تعليم اسان کي سيکاري ٿي ته، اسين بيڪار آهيون، جيڪڏهن اسان جا هي هٿ ڪنهن جي آجيان ۽ احترام لاءِ ناهن.

جناب صدر !

  انسان جا ھٿ وٺڻ کان وڌ ڏيڻ لاءِ ھوندا آھن، ۽ اسان وٽ ڏيڻ جي لاءِ گھڻو ڪجھ آھي، جيڪو اسان  ڏيئي سگھون ٿا. جنھن  ۾   محبت، عزت، حوصلو،  آشا،  دلجاءِ  يا صرف..... ھڪڙي ننڍڙي مُرڪ. 

 

 آخر ۾ مان بس ايترو ئي چوندس /   يا  چونديس

 

علم جي ابتدا آ ھنگامو،

علم جي انتھا آ خاموشي.

 

 

سوشل ميڊيا

 

معزز استاد ۽ منهنجا شاگرد ساٿيو اسلام عليڪم

جناب صدر

اڄ جنھن عنوان تي مونکي ڳالھائڻ لاءِ چيو ويو آھي سو آھي, سوشل ميڊيا جو اسان جي زندگي تي مثبت يا منفي ڪردار

جناب صدر

سڀ کان پھريان اھا ڳالھہ سمجھڻ جي آھي تہ سوشل ميڊيا مان مراد سماجي جي ميڊيا. پوءِ جيڪو سماج ۾ وھي واپرجي ٿو سو سوشل ميڊيا تي اسان جي سامھون ھوندو آھي. سوشل ميڊيا جتي دنيا جي پٺ تي پيل علائقن جي ماڻھن جي آواز کي سگھارو ڪيو آھي اتي سماج جي منفي رجھانن کي پڻ ھر ھڪ تائين رسائي ڏني آھي.

جناب صدر

انھي ڳالھہ کان بہ انڪار نٿو ڪري سگهجي تہ سوشل قومن جي آوازن کي فروغ ڏنو آھي ۽ جغرافيائي رڪاوٽن کي ٽوڙڻ ماڻهن جي وچ ۾ پل ٺاهي آھي، جتي سماج جو ھر فرد پنھنجي خيالن جو اظھار ڪري سگهي ٿو ۽ ادب ٻولي ثقافت کي ھٿي وٺرائي سگهي ٿو.سوشل ميڊيا ھڪ اھڙو پليٽ فارم آھي جيڪو ناانصافي جي خلاف آواز بلند ڪرڻ ۽ مثبت تبديلي پيدا ڪرڻ جي اجازت ڏئي ٿو.

جناب صدر

پر اھا بہ نہ وسارڻ گهرجي تہ ساڳيا پليٽ فارم جيڪي ڳانڊاپا ٺاهي سگھن ٿا سي پڻ ڊاھڻ جا ايجنٽ بہ ٿي سگھن ٿا. سوشل ميڊيا جتي ماڻھن جي رابطي کي تيز ڪيو آھي اتي ماڻھن جي روبرو واري ڳانڍاپي کي پڻ ختم ڪيو آھي. اڳ جيڪو ماڻھو سماج سان جوٽيل ھو ھاڻ سو صرف سوشل ميڊيا جي جڙتو ڳانڍاپي جي ڄار ۾ ڦاٿل ٿو ڏسجي. حقيقي طور تي ماڻھو جو رابطو جيترو تيز ٿيو آھي اوترو ئي ماڻھو ماڻھو کان پري ٿيو آھي.

جناب صدر

ھڪ ٻي ڳالھہ جيڪا اھم آھي تہ سوشل ميڊيا جي ڪارڻ پيڙھين جي ڳانڍاپي ۾ وڏي وٿي پيدا ٿي آھي. اڳ ماڻھو جي سکيا جو عمل پيڙھي کان پيڙھي تائين ھو سو ھاڻ بلڪل ڪٽجي ويو آھي. اڄ جي نوجوان جو سکيا جو ھنڌ صرف سوشل ميڊيا ٿي پيو آھي، جيڪو ڪوڙ، ٺڳي، فحاشي ۽ فريب جو اھم ڄار آھي جتي ھر روز ڪيئي زندگيون ڦاسي پنھنجو انت آڻينديون آھن.

جناب صدر

جيئن نئين ٽھي جا نوجوان ۽ شاگرد گھڻو هن سوشل ميڊيا کي نيويگيٽ ڪري رهيا آهن، اهو ضروري آهي ته هو انھي معلومات متعلق چڱي ريت آگاھ بہ ھجي. سوشل ميڊيا بہ اسان لاءِ لازمي آھي ۽ ان کي استعمال بہ ڪرڻ گهرجي پر ان جي مثبت پاسي ۽ تعميراتي پاسي ۽ معلومات جي رسائي جو.

جناب صدر

منھنجا شاگرد ساٿي جيڪي پنھنجو قيمتي وقت صرف ۽ صرف سوشل ميڊيا کي ڏين ٿا، جنھن لاءِ سڀ ڪجھہ سو ميڊيا آھي سو يقينن عملي زندگي کان اڻ واقف رھجي ويندو. مان پنھنجن شاگرد ساٿين کي اھو ٻڌائڻ ٿي چاھيان تہ سوشل ميڊيا سڀ ڪجھہ ناھي بلڪ ھو بس ھڪڙو معلومات جي رسائي جو ذريعو آھي. سوشل ميڊيا جي سطحي ۽ غلط معلومات جي نقصانن کان بچڻ گهرجي، ڇاڪاڻ تہ سوشل ميڊيا تي ملندڙ معلومات جو ڳپل حصو فريب تي ٻڌل آھي.

جناب صدر

سوشل ميڊيا هڪ ٻه طرفي تلوار آهي. جيڪا درست استعمال طور حفاظت بہ ڪري سگهي ٿي ۽ غلط استعمال تي زخمي بہ ڪري سگهي ٿي. آخر ۾ بس ايترو چونديس تہ سوشل ميڊيا تي سٺين صلاحيتن کي استعمال ڪرڻ جي ڪوشش ڪريون ۽ با معني ڳانڍاپو جوڙي اسان جي آس پاس جي دنيا ۾ مثبت ڪردار ادا ڪريون.

مهرباني.

 

نظام سج يا نظام شمسي| THE SOLAR SYSTEM| MUNEER HYDER LAGHARI

نظام سج يا نظام شمسي

منير حيدر لغاري

شمسي نظام سيارن، چنڊن، اسٽرائڊس، ڪاميٽس ۽ ٻين آسماني جسمن جو نظام آهي، جيڪو نظام سج جي نالي سان مشهور آھي. اهو آڪاش گنگا جي ڪهڪشان ۾ واقع آهي، گليڪٽڪ سينٽر کان اٽڪل 25,000 نوري سال پري آهي.

سج کان انهن جي فاصلي جي ترتيب سان شمسي نظام ۾ اٺ سيارا آهن، عطارد، وينس، ڌرتي، مريخ، مشتري، زحل، يورينس ۽ نيپچون. انهن سيارن مان هر هڪ کي پنهنجون منفرد خاصيتون آهن، جن ۾ سائيز، ساخت، ۽ فضائي حالتون شامل آهن. شمسي نظام ۾ ڪيتريون ئي ٻيون شيون به شامل آهن، جهڙوڪ پلوٽو، ۽ گڏوگڏ چنڊ جيڪي مختلف گرھن جي چوڌاري گردش ڪن ٿا. اهڙا بيشمار اسٽرائڊس ۽ ڪاميٽ پڻ آهن، جيڪي سج جي چوڌاري گردش ڪن ٿا، جن مان ڪيترائي وڏا بيضوي مدار آهن، جيڪي انهن کي ڪڏهن ڪڏهن اندروني سيارن جي ويجهو آڻيندا آهن. شمسي نظام تقريبن 4.6 بلين سال اڳ گيس ۽ مٽي جي ڪڪر مان ٺاهيو جيڪو پنهنجي ڪشش ثقل هيٺ ڪري پيو. وقت گذرڻ سان گڏ، سج هن ڪڪر جي مرڪز ۾ ٺهيو، جڏهن ته سيارو ۽ ٻيون شيون، باقي بچيل مادي مان ٺهيون. روبوٽ خلائي جهاز ذريعي شمسي نظام جي ڳولا اسان جي سيارن، چنڊن ۽ سسٽم ۾ موجود ٻين شين جي ڄاڻ کي تمام گهڻو وڌايو آهي. جاري مشن اسان جي ڌرتيء جي پاڙيسري مريخ تي انسان جي رھڻ لاءِ تحقيقون جاري آھن، جنھن ۾ آمريڪا، يورپين، روس ۽ چائنہ جا ادارا شامل آھن.

سنڌي ويا ڪرڻ| SINDHI GRAMMAR

ويا ڪرڻ يا گرامر

منير حيدر لغاري

وياڪرڻ قاعدن ۽ اصولن جو مجموعو آھي جيڪو ٻوليءَ جي ساخت ۽ ان جي درست استعمال کي يقيني بڻائيندو آھي.وياڪرڻ ۾ لفظن کي ٺھڻ ۽ جملن ۾ شامل ڪرڻ جو درست طريقو شامل آھي، ۽ گڏوگڏ انھن جملن کي ڳالھ ٻولھ ۽ ڪچھري ۾ استعمال ڪرڻ جا اصول آھن.  گرامر جي اهميت ان مان ظاھر آھي ته ويا ڪرڻ ڳالھه ٻولهه يا رابطي لاءِ معياري نظام مهيا ڪري ٿي. گرامر جي ضابطن تي عمل ڪندي ڳالهائيندڙ يقين ڪري سگھي ٿو ته انهن جو پيغام واضح، جامع ۽ آساني سان انهن جي ٻڌڻن تائين پھچي پيو ۽ ھو سٺي نموني سان سمجهي پيو. خاص طور تي تحريري رابطي ۾ ويا ڪرڻ اهم آهي.

سنڌي ٻولي ۽ ادب ۾ پھريون ڀيرو

 

سنڌي ٻولي ۽ ادب ۾ پھريون ڀيرو

1)
سنڌيءَ ۾ صرف ونحو (گرامر) تي پهرن ڪتاب 1850ع ۾ لکيو ويو.

(2) انگريزن 1851ع ۾ حڪم نامو جاري ڪيو ته انگريز آفيسر لازمي طور تي سنڌي پڙهن.

(3) سنڌ ۾ سنڌي ٻولي 1852ع ۾ فارسيءَ جي جاءِ ورتي.

(4) سنڌي ٻوليءَ جي هاڻوڪي رسم الخط 1853ع کان آهي.

(5) سنڌيءَ ۾ پهريون درسي ڪتاب 1853ع ۾ لکيو ويو.

(6) سنڌيءَ ۾ پهريون قصو 1854ع سن ۾ ڇپيو.

(7) سنڌيءَ ۾ مضمون نويسيءَ جي شروعات 1860ع ۾ ٿي.

(8) سنڌيءَ ۾ قانون تي پهريون ڪتاب 1863ع ۾ لکيو ويو.

(9) سنڌيءَ ۾ پهريون ناول 1868ع ۾ ڇپيو.

(10) سنڌ جو پهريون نقشو 1870ع ۾ شايع ٿيو.

(11) ڊاڪٽر ارنيسٽ ٽرمپ 1872ع ۾ سنڌي گرامر لکيو.

(12) سيمور 1884ع ۾ سنڌي گرامر لکيو.

(13) ديوان نارائڻ جڳن ناٿ وسناڻي 1892ع ۾ سنڌي گرامر لکيو.

(14) ديوان ڏيارام وسومل مير چنداڻي 1904ع ۾ سنڌي گرامر لکيو.

(15) سنڌيءَ ۾ آتم ڪهاڻي جي شروعات 1946ع کان ٿي آهي.

انهيءَ طرز عمل تي پهريون ڀيرو فقير محمد سنڌي عمل پيرا آهي. اچو ته “پهريون“ هجڻ جي شرف حاصل ڪندڙ عامل و حامل کي شامل ڪريون، انهيءَ لاءِ اقتباسات جي معلومات پيش نظر رکجي ٿي؛

(1) سنڌي ادب جو پهريون دور سومرن جو دور کان آهي.

(2) سنڌي نثر جو پهريون قصو سسئي پنهون آهي.

(3) سنڌي نظم جو پهريون شاعر قاضي قاضن آهي.

(4) سنڌي ۾ ترائيل جو پهريون شاعر نارائڻ شيام آهي.

(5) سنڌيءَ ۾ غزل تي پهريون ڪتاب آخوند گل محمد جو آهي.

(6) سنڌيءَ جي پهرين درسي ڪتاب “سنڌي ٻاراڻو” ڪتاب آهي.

(7) سنڌي ٻوليءَ ۾ پهريون درسي ڪتاب ننديرام مير چنداڻي لکيو.

(8) سنڌيءَ ۾ پهريون صاحب ديوان شاعر آخوند گل محمد هو.

(9) سنڌيءَ ۾ لکيل پهرين اصلي آتم ڪهاڻي “سائو پن ۽ ڪارو پن“ آهي.

(10) سنڌ ۾ باقاعده تعليمي ادارا سڀ کان پهرين يونانين قائم ڪيا.

(11) شاهه جي رسالي جو پهريون انگريزيءَ ۾ ترجمو ڊاڪٽر سورلي ڪري ڇپايو.

(12) سنڌ جي ذوالفقار علي ڀٽو کي برطانيه جي ڪنهن يونيورسٽيءَ ۾ بين الاقوامي قانون جو پهريون ايشيائي استاد مقرر ڪيو ويو.

(13) سومرن جي دور جو پهريون شاعر پير صدر الدين شاهه هو.

(14) سومرن جي دور ۾ پهرين شاعري گنان صنف کان شروع ٿي.

(15) جديد سنڌي گيت جو پهريون شاعر صوفي نيڀراج آهي.

(16) ارغونن ۽ ترخانن جي دور جو پهريون سنڌي شاعر شاهه عنايت رضوي هو.

(17) لوگ (لوڪ) گيت تي پهريون ڪتاب ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ لکيو.

(18) شاعريءَ جي صنف “هجو گوئي” جو پهريون مؤجد سيد ثابت علي شاهه هو.

(19) شاعريءَ ۾ مدح جي صنف جو پهريون مؤجد جمن چارڻ هو.

(20) سنڌي مرثيي جو پهريون بنياد سيد ثابت علي شاهه رکيو.