ٺاڪر جو کوھ| ڪھاڻي| منشي پريم چند

ٺاڪر جو کوھ

جوکي جيئن ئي پاڻيءَ سان ڀريل لوٽو پنهنجي ويجهو آندو ته کيس پاڻي ۾ سخت ڌپ محسوس ٿي، تڏهن هن پنهنجي زندگي جي ساٿياڻي ڪنگي ڏي نهاريندي چڙ مان چيو ”ڌپ وارو ڪنو پاڻي ٿي پيارين!... مان پڇان ٿو ته هيءُ ڪهڙو پاڻي آهي؟!!“
ڪنگي اهو ٻڌي حيران ٿي وئي. ڳوٺ کان کوھ پري هئڻ ڪري هوءَ کوھ تي هر هر وڃڻ بدران شام ڌاري سمورو پاڻي ڀري آڻي رکندي هئي ۽ ڪالهه شام هوءَ کوھ تان جڏهن پاڻي ڀري آئي هئي ته اهو تازو ۽ مٺو هو.
”هيءُ اوچتو اڄ پاڻيءَ ۾ ڌپ ڪيئن ٿي وئي؟!!“ ڪنگي سوچيندي مڙس کان لوٽو وٺي جيئن ئي نڪ جي ويجهو آندو ته ڌپ ڪري کن پل لاءِ سندس به ساهه منجهي پيو ۽ پوءِ پاڻ ئي پنهنجي سوچيل سوال جو جواب ڏيندي چپن ۾ ڀڻڪڻ لڳي هئي.
”پڪ سان ڪو جانور کوھ ۾ ڪري مري پيو هوندو.... پر هن مهل ٻيو پاڻي ڪٿان ايندو؟!!“ لالا جو کوھ ڳوٺ جي ٻاهرين ڇيڙي تي هيو ۽ ٺاڪر جي کوھ مان پاڻي ڀرڻ ته پري پر اتي بيهڻ به ناممڪن هو.
ڪنگي جو مڙس ڪيترن ئي ڏينهن کان بيمار هئڻ ڪري کٽ تي پيل هئو، جنهن کي ڊاڪٽر هر طرح جي رک رکڻ لاءِ سختي سان تاڪيد ڪئي هئي، هن ڪجهه وقت ته پنهنجي اُڃ تي قابو رکيو، پر اساٽ تي انسان جو ڪهڙو وس!!... سو جڏهن همت جواب ڏيڻ لڳس ته رڙ ڪري وري زال کي چيائين.
”هاڻي ته اُڃ ڪارڻ ساهه نڙيءَ ۾ اچي اٽڪيو آهيو.... ڀلا اهو ڌپ وارو پاڻي ئي آڻي ڏي ته نڪ بند ڪري ٻه ٽي ڍڪ پي وٺان.“
ڪنگي کي خبر هئي ته خراب پاڻي پيئڻ سان ماڻهوءَ جي بيماري وڌي ويندي آهي پر هوءَ انهي ڳالهه کان اڻ ڄاڻ هئي ته ڪو پاڻي اُٻارڻ سان پاڻيءَ جي خرابي ختم ٿي وڃي ٿي. مڙس جي وڌيڪ بيمار ٿيڻ جو خيال ڪندي ڪنگيءَ کيس ڌپ وارو پاڻي ڏيڻ کان صاف انڪار ڪندي چيو. ”هيءُ پاڻي ڪيئن پيئندين؟!! خبر ناهي کوھ ۾ الائي ڪهڙو جانور مئو هجي... تون ٿورڙو صبر ڪر... مان تو لاءِ ڪٿان نه ڪٿان ٻيو پاڻي ڀري ٿي اچان.“
”ٻيو پاڻي!!“ حيرت مان تڪيندي جوکو زال کي وري چوڻ لڳو هو ”ڪٿان ڀري ايندينءَ تون هينئر ٻيو پاڻي؟!“
”ڳوٺ ۾ لالا ۽ ٺاڪر جو هڪ هڪ کوھ آهي... اهي اسان کي مصيبت ۾ پاڻي جو لوٽو به ڀرڻ نه ڏيندا ڇا؟!!“
”اهي تنهنجا هڏ گڏ ڀڃي رکندا، اهي وڏي ذات وارا آهن ۽ اسين غريب ڪم ذات آهيون... جي مري وڃون ته منهن ڏسڻ ٺهيو در جي ويجهو به نه لنگهندا آهن سو توکي پنهنجي کوهن تان پاڻي چڪو ڀرڻ ڪيئن ڏيندا؟!“
جوکي جيڪو ڪجهه چيو پئي، اهو سڀ جو سڀ سورنهن آنا سچ هو جنهن کي ڪنگي پاڻ به ڄاتو پئي ان ڪري هوءَ ماٺ ڪري بيٺي رهي پر جُوکي کي هڪ ڍڪ به ڌپ واري پاڻيءَ مان نه ڏنائين.
رات جا نوَ ٿي رهيا هئا، ٺاڪر جي وڏي گهر جي وڏي مضبوط در آڏو پٽ تي سڄي ڏينهن جا ٿڪل مزدور، ڪمي ۽ ڪسابي اگهور ننڊ ۾ هئا، جن جي ويجهو ٽي چار هٽا ڪٽا مڙس جاڳندي پنهنجي پنهنجي بهادريءَ جا قصا ٻڌائي رهيا هئا. جيتوڻيڪ هاڻي ميدان ۾ بهادري ڏيکارڻ وارن جوانن جو زمانو لنگهي چڪو هو. پر هنن جي نظر ۾ ٺاڪر پاران حد جي صوبيدار کي رشوت جي چڪر ۾ ڦاسائي پاڻ بچائڻ وارو قصو به وڏي بهادريءَ واري ڳالهه هئي. هنن جا اهي احوال جاري هئا ته خالي مٽڪو پاڻي لاءِ کنيو ڪنگي به ٺاڪر جي کوھ مان پاڻي ڀرڻ لاءِ اچي اتي پهتي، ڏيئي جي ميرانجهڙيءَ روشني ۾ وڏي حويلي جي در آڏو ئي ڪنگي کي ٺاڪر جو کوھ صاف نظر ٿي آيو، ان کوھ منجهان سڄي ڳوٺ جي ماڻهن کي پاڻي ڀرڻ لاءِ ڪابه جهل پل نه هئي پر ڪنگي ۽ هن جھڙا ٻه چار خاندان گهٽ ذات هئڻ ڪري ٺاڪر جي انهيءَ مهرباني کان محروم هئا.
وڻ جي اوٽ ۾ ويٺل ڪنگي ذات پات وارين سماجي ريتن رسمن تي سوچيندي دل ئي دل ۾ ڪڙهڻ لڳي هئي.
”اهي سڀ چڱا مڙس آهن ۽ اسين گهٽ ذات آهيون، ٺڳيون اهي ڪن... شراب پيئن، زنائون اهي ڪن پوءِ به اهي ٿيا معتبر... هنهه! ٺاڪر غريب ريڍار جون ٻه رڍون چورائي کائي ويو.... پنڊت جي گهر ٻارنهن ئي مهينا جوا هلي ٿي، لالا جي گيهه ۾ دينا داستي تيل ملائي سڀني کي کارائي ٿو پوءِ به هي پاڻ کي معزز ٿا سڏين، مان هنن جي آڏو گذران ٿي ته هنن جي نظر ۾ لچائپ ٿي اچي وڃي جي وس هجين ته جيڪر منهنجي جسم جي ٻوٽي ٻوٽي پٽي وڃن.... پوءِ به چون ٿا ته اسين اوچي ذات آهيون... هونهه! لک لعنت هجين... اهي ته ظلمي آهن پاپي آهن.“
اوچتو کوھ طرف ڪنهن جي پيرن جي آوازن کي ايندو ڏسي ڪنگي جون سوچون ڇڙوڇڙ ٿي ويون، انهي خوف کان هرڻيءَ جيان هراسجي پئي، ڪنهن ڏسي ورتو ته قيامت مچي پوندي، ۽ پوءِ هن جي دل جي ڌڪ ڌڪ به وڌڻ لڳي، هوءَ هڪدم گهاٽي نم جي وڻ وارين ٽارين ۾ اوٽ ٿي بيٺي، جيڪي ماڻهو جي قد تائين هيٺ نميل هيون.
کوھ تي آيل اهي ٻه عورتون هيون جيڪي پنهنجي پنهنجي ڀاڳ جو پٽڻو پٽِنديون اچي نڪتيون هيون.
”گهر ۾ ڪو دلو، مٽ ثابت ڪانهي ڀيڻ! سمهڻ کان اڳ هاڻي حڪم ٿو هلائي ته تازو پاڻي ڀري آ... منهنجو مڙس ڄڻ ته ڪو لاٽ صاحب آهي.“
”هائو ڀيڻ! سچ ٿي چوين! اسان عورتن کي هڪ گهڙي آرام سان ويهندو ڏسي، هنن مردن کي ته ڄڻ باهه ٿي لڳي وڃي.“ پهرينءَ کي پوئين عورت جي جواب سان وڏي ٽيڪ ملي هئي.
”اسين هنن جون عزتون آهيون ٻانهيون ته ناهيون جو اسان سان هو سلوڪ ٿا رکن.“
”برابر ڀيڻ! اسان کي ملي ئي ڇا ٿو هنن وٽان؟ نه ڍنگ جو لٽو ڪپڙو ۽ نه ئي سُک جو ٽڪر.... ٻه چار روپيا به هنن کان رڙي رڙي ٿيون وٺون... ٻانهيون به اسان کان چڱي حال ۾ هونديون!“
”جيترو ڪم اسان پنهنجي مڙسن جي گهر ۾ ٿيون ڪيون اوترو ڪم جي ڪنهن ٻئي جاءِ تي ڪريون ته ٻه پهر آرام به ملي ويندو.... هنن آڏو ته لوڙهي لوڙهي اسان جا هڏ گڏ ڀڄي پون ٿا پوءِ به هي خوش ناهن!“
”بس ڇا ڪجي ادي قسمت ئي ڦٽل اٿئون... ڇڏ کڻي انهن ڳالهين کي.“
جڏهن ٻئي عورتون پنهنجي نصيبن تي روئندي پاڻي ڀري وڃڻ لڳيون ته حويلي جي در آڏو ويٺل پهريدارن جي چوڪڙي به پوري ٿي ۽ هو پنهنجي پنهنجي گهرن ڏانهن روانا ٿيا. ٺاڪر به آخري ڀيرو وڏو لوهو دروازو کولي واءُ سواءُ لهندي کوھ تان لوڻو هنيو ۽ پوءِ حويليءَ جو وڏو در بند ڪري اندر هليو ويو. ميدان خالي ڏسي ڪنگي جي وڃايل ويساهه ۾ اطمينان ڀرجي آيو. هوءَ پنهنجي چؤ طرف ائين نظر ڦيرائي ڏسڻ لڳي، جيئن جنگ جي ميدان تي موجوده سپاهي دشمن جي فوج کان بچاءَ ڪندي نهاريندو آهي ۽ پوءِ اطمينان جو احساس ٿيندي ئي ڪنگي گهاٽي وڻ کان ٻاهر نڪري کوھ تي آئي، هن جا قدم کاٽ هڻندڙ چور جيان آهستي ۽ خبرداريءَ سان کڄي رهيا هئا، کيس پڪ هئي ته هوءَ جيڪڏهن جهلجي پئي ته ٺاڪر ۽ ڳوٺ وارا کيس ڪڏهن به معاف نه ڪندا، ڪنگي رسي کي مضبوطيءَ سان جهلي کوھ اندر جيئن اڇليو ته بالٽي ٻه ٽي گونگا غوطا کائي کوھ جي تري هيٺ لهي وئي، پوءِ هن جا هٿ حرڪت ۾ اچي ويا پاڻي سان ڀريل بالٽي آهستي آهستي مٿي اڀرڻ لڳي، جنهن کي ڏسي پوءِ ڪنگي کي محسوس ٿيو، ڄڻ هن پاڻي جي بالٽيءَ بجاءِ کوھ مان هيرن جي بالٽي ڀري ڪڍي هجي، پوءِ جوکي جي اڃ جو خيال ايندي هن جي هٿن جي چرپر تيز ٿي وئي. بالٽي جيئن ئي کوھ جي منهن تائين آئي ته هڪدم ٺاڪر جي حويلي جو وڏو دروازو زور سان کلي پيو. ٺاڪر جي خوفناڪ چهري تي نظر پوندي ئي ڪنگيءَ جي جسم مان ساهه ئي ڇڏائجي ويو، کيس ڏسندي ئي گهڙيءَ گوڙ اندر مچي اٿيو.
”ڪير آ؟! ڪير آهين تون؟!“ ٺاڪر جون رڙيون ڪنگي پويان بندوق جي گولي جيان هلنديون آيون. ڪنگي پنهنجي وجود ۾ سمايل سموري طاقت سان تيز ڊوڙندي ڊوڙندي ۽ اونداهي ۾ ڪرندي جڏهن پنهنجي گهر ۾ گهڙي ته نظرون مڙس تي اٽڪي بيهي رهيس، جي جوکو نڪ تي هٿ ڏئي لوٽي مان ڌپارو ميرو پاڻي پي رهيو هو.