ابراھيم منشي
اسان انقلابي اسان انقلابي،
اسان انقلابي اسان
انقلابي،ٿي مجبور حملا ڪنداسون جوابي.
سَٺاسون سوين سر تي قانون ڪارا،
اچي تنگ، ڪرڻ جنگ، سکي ويا ھي سارا،
ٿيا جڏھن ظالم جا مظلوم مارا،
رھي ڪٿ نه سگھيا پوءِ رھزن ربابي.
ٻڌي ڇڏ ڪروڙن ٻاٻاڻن جي ٻولي،
ڀلي چاڙھ سوري ڀلي مار گولي،
نه رھندي ھتي سامراجين جي ٽولي،
آھي ختم ڪرڻي ھي ساري خرابي.
نه سھندا ھي سانگي ستم سامراجي،
پراڻا فريب ۽ ھي رسمون رواجي،
گھرون ٿا گھرون ٿا صحيح حق سماجي،
نه گھرجن مھاجر- پٺاڻ ۽ پنجابي.
وڏيرو ھي ظالم وڏيرو نه گھرجي،
ڪامورو ھي ظالم ڪامورو نه گھرجي،
غلط انتظام ھي سمورو نه گھرجي،
نه ھلندي ڪنھن زردار جي ھِت نوابي.
ڪنداسون نه برداشت بد انتظامي،
اُٿي آڳ ڀڙڪي آ اڄ انتقامي،
حڪومت ڪبي ھت حقيقي عوامي،
ڇڏينداسون ٽوڙي غلط حد حسابي.
سڄو ملڪ پاپين ڪنا پاڪ ٿيندو،
نه مومل جي طلسم وارو ڪاڪ رھندو،
ھتي ھر بشر ھاڻ بي باڪ ھوندو،
آھي ڪرڻي ظلمت منجھان ماھتابي.
سياھي جي راتين جو چيري ته سينو،
ٻارڻي لاٽ آھي ڏيئي رت پسينو،
آھي تار مان تارڻو ھي سفينو،
نه ڪر فڪر ”منشي“ ٿيندي فتحيابي.
ڪيسين سھندين سور،
ڪيسين سھندين سور،
گھڙيءَ گھڙيءَ ۾ گھاءُ نئون ۽ وِک وِک تي وھلور.
ڏيھ سڄي ۾ ڇيڙيل ڏينڀو، ڏيھ ڌڻين کي ڏنگ ھڻن،
وک وک تي سي ويڙھيچن کي، واريو ڦيرو ونگ وجھن،
سورن ماريل سانگيئڙن جا، چوڏس ٻڌ پيا چنگ چرن،
پنھنجي گھر ۾ مرضن ماريل، ماروئڙا مجبور او ساٿي!!!!
خون اسان جو پيئندي پيئندي، پاپين ڪيڙا پيٽ وڏا،
ڳڙڪائي ويا ظالم ڪيئي، مظلومن جا ماس ھڏا،
زر زمين جا مالڪ بڻجي، ويٺا ٺاھي عيش اڏا،
مُھرَ زبان تي ماروئڙن جي، ناھي ڪڇڻ دستور او ساٿي!!!!
ھتي ھلن پيا ڪئين ھزارين، ون يونٽ جا واپاري،
آڙ وٺي اسلام سندي، غدار ڪندا ھي غداري،
وري ڪندا نيلام نئون، ھي پيسي جا ھن پوڄاري،
متان ڙي وانگي وڃين نه وڪجي، دوکي کان رھ دور او ساٿي!!!
جاڳي پيا پٽ جيجل جا اڄ، جاڳي پيا جانباز ڪئين،
پر مارن جا پير نه کپندا، شاھي ويا شھباز ڪئين،
سوريءَ کي سي سيج ٿا سمجھن، اچن ڪريو نت ناز ڪئين،
ڪھڙا چاڙھي چاڙھيندين تون، ملڪ سڄو منصور او ساٿي!!!
اچو ته ”منشي“ متفق ٿي اڄ، ڏاڍ جا ڏونگر ڏاريون ڙي،
ظلم سندا زنجير ھٿن سان، پاڻ ئي پنھنجي ٻاريون ڙي،
سر رکي سانڌاڻ مٿي ۽، مستقبل ته سنواريون ڙي،
وقت اسان کي ساٿ ڏنو آ، منزل ناھي دور او ساٿي!!!
گھڙيءَ گھڙيءَ ۾ گھاءُ نئون ۽ وِک وِک تي وھلور.
ڏيھ سڄي ۾ ڇيڙيل ڏينڀو، ڏيھ ڌڻين کي ڏنگ ھڻن،
وک وک تي سي ويڙھيچن کي، واريو ڦيرو ونگ وجھن،
سورن ماريل سانگيئڙن جا، چوڏس ٻڌ پيا چنگ چرن،
پنھنجي گھر ۾ مرضن ماريل، ماروئڙا مجبور او ساٿي!!!!
خون اسان جو پيئندي پيئندي، پاپين ڪيڙا پيٽ وڏا،
ڳڙڪائي ويا ظالم ڪيئي، مظلومن جا ماس ھڏا،
زر زمين جا مالڪ بڻجي، ويٺا ٺاھي عيش اڏا،
مُھرَ زبان تي ماروئڙن جي، ناھي ڪڇڻ دستور او ساٿي!!!!
ھتي ھلن پيا ڪئين ھزارين، ون يونٽ جا واپاري،
آڙ وٺي اسلام سندي، غدار ڪندا ھي غداري،
وري ڪندا نيلام نئون، ھي پيسي جا ھن پوڄاري،
متان ڙي وانگي وڃين نه وڪجي، دوکي کان رھ دور او ساٿي!!!
جاڳي پيا پٽ جيجل جا اڄ، جاڳي پيا جانباز ڪئين،
پر مارن جا پير نه کپندا، شاھي ويا شھباز ڪئين،
سوريءَ کي سي سيج ٿا سمجھن، اچن ڪريو نت ناز ڪئين،
ڪھڙا چاڙھي چاڙھيندين تون، ملڪ سڄو منصور او ساٿي!!!
اچو ته ”منشي“ متفق ٿي اڄ، ڏاڍ جا ڏونگر ڏاريون ڙي،
ظلم سندا زنجير ھٿن سان، پاڻ ئي پنھنجي ٻاريون ڙي،
سر رکي سانڌاڻ مٿي ۽، مستقبل ته سنواريون ڙي،
وقت اسان کي ساٿ ڏنو آ، منزل ناھي دور او ساٿي!!!
متفق ٿي مسڪين اچو اڄ،
ڏاڍ جا ڏونگر ڏاريون ڙي،
ڏاڍ جا ڏونگر ڏاريون ڙي، ۽ وير پراڻا واريون ڙي.
وک وک تي جن ڪيا وڏيرن، ويڙھيچن سان واويلا،
شام تائين ڪوڏار ھڻي، ته به سير اٽي لئه سوَ ٿيلا،
ڪئين ڪُٺا تن بکيا ڏکيا ۽ انگ اُگھاڙا البيلا،
اھھڙا موذي ملڪ سڄي مان، چونڊي چونڊي ماريون ڙي!
قاتل قوم فرنگ جو چمچو، جاچِ اھو جاگير ڌڻي،
مير ھجي يا پير ھجي، يا خانبھادر ھجي کڻي،
پڇا ڪري ڏس پيڙھياتن کان، ڪٿان تو ھيءَ جاگير ڄَڻِي،
پورھيتن جي پگھر منجھان ٿو، ننگيون نچائي ناريون ڙي!
مزدور جي ماسَ منجھان ٿو، مالڪ مِل ڏس موج ڪري،
وال ڪروڙين روز بڻائي، پوءِ به تنھن کي سور سري،
سردي گرمي گوڏ گنجيءَ ۾، بنا ڪفن مزدور مري،
مرون ۽ ماريون ماروئڙن تان، ظلم ستم ھي ٽاريون ڙي!
زردارن جا ظلم ھتي جي، کاھڙ ۾ ويھي کولي ڪو،
اٽي لٽي ۽ ادا اجھي لئه، ٻِڙڪ ھتي جي ٻولي ڪو،
پنھنجي ھٿ سان پنھنجي ڳچيءَ لئه، سُوري ڄڻ ٿو ڳولي سو،
سانگيئڙن لئه ستم ھزارين، ڪھڙا ساري ساريون ڙي!
خون ڪرائي وڏو وڏيرو، سيٺ چوڌري رئيس ھتي،
جھوپن وارن جھانگيئڙن لئه، پاپي پوءِ پوليس ھتي،
ڪنگالن لئه ڪيس ھتي، ۽ پورھيتن سان پيس ھتي،
چور ڇُٽا چالان چڱا، ۽ گگدامن تي گاريون ڙي!
ويل ھزارين وانگيئڙن تي، اڳي وڏيرو ڪري ھزار،
مسڪينن جي ماس مٿان ٻيا، ڌارين ٻولي وارا ڌار،
”ھمين ملي ھي زمين نڪل جا، تيرا نھين ڪڇ اڌر وقار،“
ڪيئن ڪريون ڪاڏي وڃون، ۽ ڪھڙي در پڪاريون ڙي!
انڌير نگريءَ ادا ڙي ھن ۾، ماءُ نه سھڻي ڌيءُ ڄڻي،
ظالم ڏس زردار وڏيري، کي جي ڪنھن ڀي وقت وڻي،
زوريءَ سان ٿو ظالم تنھن کي، کوھ مٿان ڏس کڻي کڻي،
اھڙا ڳولي ڳولي ماريون، سيني کي ڪجھ ٺاريون ڙي!
ساحل کان ھي دور جي ٻيڙيون، لھواريون ڪي اوڀاريون،
سڙھ سنواري تن جا ساٿي، ماڳ پچايون موچاريون،
پھچو تن کي پري نه ڇڏيو، ناکئا ڏيئي ناتاريون،
اچو ته ”منشي“ گڏجي تن کي، طوفانن مان تاريون ڙي!
ڏاڍ جا ڏونگر ڏاريون ڙي، ۽ وير پراڻا واريون ڙي.
وک وک تي جن ڪيا وڏيرن، ويڙھيچن سان واويلا،
شام تائين ڪوڏار ھڻي، ته به سير اٽي لئه سوَ ٿيلا،
ڪئين ڪُٺا تن بکيا ڏکيا ۽ انگ اُگھاڙا البيلا،
اھھڙا موذي ملڪ سڄي مان، چونڊي چونڊي ماريون ڙي!
قاتل قوم فرنگ جو چمچو، جاچِ اھو جاگير ڌڻي،
مير ھجي يا پير ھجي، يا خانبھادر ھجي کڻي،
پڇا ڪري ڏس پيڙھياتن کان، ڪٿان تو ھيءَ جاگير ڄَڻِي،
پورھيتن جي پگھر منجھان ٿو، ننگيون نچائي ناريون ڙي!
مزدور جي ماسَ منجھان ٿو، مالڪ مِل ڏس موج ڪري،
وال ڪروڙين روز بڻائي، پوءِ به تنھن کي سور سري،
سردي گرمي گوڏ گنجيءَ ۾، بنا ڪفن مزدور مري،
مرون ۽ ماريون ماروئڙن تان، ظلم ستم ھي ٽاريون ڙي!
زردارن جا ظلم ھتي جي، کاھڙ ۾ ويھي کولي ڪو،
اٽي لٽي ۽ ادا اجھي لئه، ٻِڙڪ ھتي جي ٻولي ڪو،
پنھنجي ھٿ سان پنھنجي ڳچيءَ لئه، سُوري ڄڻ ٿو ڳولي سو،
سانگيئڙن لئه ستم ھزارين، ڪھڙا ساري ساريون ڙي!
خون ڪرائي وڏو وڏيرو، سيٺ چوڌري رئيس ھتي،
جھوپن وارن جھانگيئڙن لئه، پاپي پوءِ پوليس ھتي،
ڪنگالن لئه ڪيس ھتي، ۽ پورھيتن سان پيس ھتي،
چور ڇُٽا چالان چڱا، ۽ گگدامن تي گاريون ڙي!
ويل ھزارين وانگيئڙن تي، اڳي وڏيرو ڪري ھزار،
مسڪينن جي ماس مٿان ٻيا، ڌارين ٻولي وارا ڌار،
”ھمين ملي ھي زمين نڪل جا، تيرا نھين ڪڇ اڌر وقار،“
ڪيئن ڪريون ڪاڏي وڃون، ۽ ڪھڙي در پڪاريون ڙي!
انڌير نگريءَ ادا ڙي ھن ۾، ماءُ نه سھڻي ڌيءُ ڄڻي،
ظالم ڏس زردار وڏيري، کي جي ڪنھن ڀي وقت وڻي،
زوريءَ سان ٿو ظالم تنھن کي، کوھ مٿان ڏس کڻي کڻي،
اھڙا ڳولي ڳولي ماريون، سيني کي ڪجھ ٺاريون ڙي!
ساحل کان ھي دور جي ٻيڙيون، لھواريون ڪي اوڀاريون،
سڙھ سنواري تن جا ساٿي، ماڳ پچايون موچاريون،
پھچو تن کي پري نه ڇڏيو، ناکئا ڏيئي ناتاريون،
اچو ته ”منشي“ گڏجي تن کي، طوفانن مان تاريون ڙي!
تنھنجو مرؤ پٽين پيا
ماس، توکي ڪيئن اچي جڳ راس،
ڌوڙ وجھي پئي ڌرتي توتي، کِلي پيو آڪاس.
سَھي سيارا، پٺن تي پارا، تو جي واريا پاڻيءَ وارا،
کيٽ کرا سڀ ٻنيون ٻارا، سوئر کائي ويا سُتي تو سارا،
اڃان جئين پيو جڳ ۾ پيارا، تنھنجو باغ ٿيو بنواس.
لوڌ لڳايون ٻڌي مھاڙيون، اچو ته گڏجي پير اُھاڙيون،
ڪتا بڇيون ڪن تاڙو به تاڙيون، کڻي ڪاھي پئو ڏڦا ڪھاڙيون،
وانگين جون جن ڀيليون واڙيون، سي ڪريون ٻھاري ناس.
اڃان ته ٿورا آھن اٺوري، ٻلر ٻيھاڻا چرن ٿا چوري،
اھي به ان تي کل ڪندا کھري، پوءِ ته چرندا توکان زوري،
ڳالھ اھا ڪا ناھي ٿوري، ڪڍ رھزن اھي راڪاس.
ٻَڌي پنجوڙون پئون سڀ پھري، کڻي ھٿن ۾ ڀالا زھري،
اڏيون اڏن تي ڪوڙڪيون قھري، شام صبح تن تڙيون ٻپھري،
جھلي بيھون لنگھ بري ۽ بحري، ”منشي“ عام ۽ خاص.
*
ڌوڙ وجھي پئي ڌرتي توتي، کِلي پيو آڪاس.
سَھي سيارا، پٺن تي پارا، تو جي واريا پاڻيءَ وارا،
کيٽ کرا سڀ ٻنيون ٻارا، سوئر کائي ويا سُتي تو سارا،
اڃان جئين پيو جڳ ۾ پيارا، تنھنجو باغ ٿيو بنواس.
لوڌ لڳايون ٻڌي مھاڙيون، اچو ته گڏجي پير اُھاڙيون،
ڪتا بڇيون ڪن تاڙو به تاڙيون، کڻي ڪاھي پئو ڏڦا ڪھاڙيون،
وانگين جون جن ڀيليون واڙيون، سي ڪريون ٻھاري ناس.
اڃان ته ٿورا آھن اٺوري، ٻلر ٻيھاڻا چرن ٿا چوري،
اھي به ان تي کل ڪندا کھري، پوءِ ته چرندا توکان زوري،
ڳالھ اھا ڪا ناھي ٿوري، ڪڍ رھزن اھي راڪاس.
ٻَڌي پنجوڙون پئون سڀ پھري، کڻي ھٿن ۾ ڀالا زھري،
اڏيون اڏن تي ڪوڙڪيون قھري، شام صبح تن تڙيون ٻپھري،
جھلي بيھون لنگھ بري ۽ بحري، ”منشي“ عام ۽ خاص.
*
اٿ دلبر مسافر دير نه
ڪر، سڏ سُوريءَ جو سينگار وري،
سڏ سوريءَ جو سينگار وري، توکي آھي پڪاريو دار وري.
لڳي ڇانڀ اُتر توکي سيءَ سٽي، ھتي ڏينھن تپي تنھنجو ماس پچي،
توکي جڳ اُھو ڪيئن راس اچي، اُٿي ٻارڻ نئون ڪو ٻار وري.
ظلمات جي رات ھي ناھي وڏي، اچ ڪنڌ ڪپائڻ لاءِ ڪُڏي،
ھو ڪات اڳيان- ھوءَ آھي اَڏي؛ ھتي آھي ڪسڻ جي ڪار وري.
ھتي خون ھزارين خان ڪئين، جانباز اچيو ڏين جان ڪئين،
ويا مرد پراڻي مانُ ڪئين، تون به پنھنجو وارو وار وري.
ڇڏي بلبل گل جا افسانا، کڻ ڪات ڪھاڙا نيشانا،
پوءِ پڇتائيندين پروانا، جي شمع ٿي ويئي گُل يار وري.
ڇڏ ”منشي“ غفلت ننڊ گھڻي، اُٿ تيغ تِکي تلوار کڻي،
وڙھ ويرين سان تون ھوڪا ھڻي، ۽ ڏونگر ڏاڍ جا ڏار وري.
سڏ سوريءَ جو سينگار وري، توکي آھي پڪاريو دار وري.
لڳي ڇانڀ اُتر توکي سيءَ سٽي، ھتي ڏينھن تپي تنھنجو ماس پچي،
توکي جڳ اُھو ڪيئن راس اچي، اُٿي ٻارڻ نئون ڪو ٻار وري.
ظلمات جي رات ھي ناھي وڏي، اچ ڪنڌ ڪپائڻ لاءِ ڪُڏي،
ھو ڪات اڳيان- ھوءَ آھي اَڏي؛ ھتي آھي ڪسڻ جي ڪار وري.
ھتي خون ھزارين خان ڪئين، جانباز اچيو ڏين جان ڪئين،
ويا مرد پراڻي مانُ ڪئين، تون به پنھنجو وارو وار وري.
ڇڏي بلبل گل جا افسانا، کڻ ڪات ڪھاڙا نيشانا،
پوءِ پڇتائيندين پروانا، جي شمع ٿي ويئي گُل يار وري.
ڇڏ ”منشي“ غفلت ننڊ گھڻي، اُٿ تيغ تِکي تلوار کڻي،
وڙھ ويرين سان تون ھوڪا ھڻي، ۽ ڏونگر ڏاڍ جا ڏار وري.
وڪڙ ۽ ونگ وانگين تي،
وڏيرن جا وزيرن جا،
ھزارين ظلم ھِت آھن، ڪي ميرن جا ڪي پيرن جا.
نئون نِت روز ھِت نعرو، نئين نِت روز غداري،
نئون دولاب نئون دوکو، نئين نِت مِڪر مڪاري،
فريبي چال نِت نئين ۽، اٻوجھن ساڻ عياري،
صبح ۽ شام سانگين تي، ستم سرمائيدارن جا....!!
چڙھي ھن ملڪ جون وييون، وري واڳن جي ورِ واڳون،
ملي ھن قوم کي ھڪ ڪوڙ جو لقمون جڏھن جاڳون،
وري ساڳيا پراڻا سي، ٻڌي پاپي ويھن پاڳون،
رچن ٿا سانگ نِت ھت ڏس، غريبن تي غدارن جا....!!
جي پنھنجي ٻولي ھت ٻوليون، لڳن ٿا گُرز ۽ گوليون،
ڪريون جي ڳالھ حَق جي ھِت، ڀريون جيلن سنديون کوليون،
اُٿو اي سنڌ جا سانگي، ٺاھي ٽانڊن جھڙيون ٽوليون،
ڪريون قُوت سان پنھنجي، مُنھن ڪارا ھِت مڪارن جا!
نه مٽ دنيا ۾ تنھن ثاني، ڏني جنھن قوم قرباني،
گھري ٿي گھوٽ آزادي، مئن جي يار مھماني،
ڪفن سر سان ٻڌي لاھيو، جڪڙ جيجل مٿان جاني،
گذارينِ ٻارَ ڪيئن ڪڏھين، غلاميءَ ۾ غيورن جا....!!
وري اڄ قوم کي نئين جنگ، لئه جاڳو ۽ جاڳايو،
اٽل رکُ عزم اندر ۾، پتنگ ٿي پير پِڙ پايو،
جيئون آزاد ٿي جڳ ۾، يا 'منشي' موت سرمايو،
لڙي سڀ لوڪ تان لاھيون، ھيڏا ھاڃان ھچارن جا....!!
ھزارين ظلم ھِت آھن، ڪي ميرن جا ڪي پيرن جا.
نئون نِت روز ھِت نعرو، نئين نِت روز غداري،
نئون دولاب نئون دوکو، نئين نِت مِڪر مڪاري،
فريبي چال نِت نئين ۽، اٻوجھن ساڻ عياري،
صبح ۽ شام سانگين تي، ستم سرمائيدارن جا....!!
چڙھي ھن ملڪ جون وييون، وري واڳن جي ورِ واڳون،
ملي ھن قوم کي ھڪ ڪوڙ جو لقمون جڏھن جاڳون،
وري ساڳيا پراڻا سي، ٻڌي پاپي ويھن پاڳون،
رچن ٿا سانگ نِت ھت ڏس، غريبن تي غدارن جا....!!
جي پنھنجي ٻولي ھت ٻوليون، لڳن ٿا گُرز ۽ گوليون،
ڪريون جي ڳالھ حَق جي ھِت، ڀريون جيلن سنديون کوليون،
اُٿو اي سنڌ جا سانگي، ٺاھي ٽانڊن جھڙيون ٽوليون،
ڪريون قُوت سان پنھنجي، مُنھن ڪارا ھِت مڪارن جا!
نه مٽ دنيا ۾ تنھن ثاني، ڏني جنھن قوم قرباني،
گھري ٿي گھوٽ آزادي، مئن جي يار مھماني،
ڪفن سر سان ٻڌي لاھيو، جڪڙ جيجل مٿان جاني،
گذارينِ ٻارَ ڪيئن ڪڏھين، غلاميءَ ۾ غيورن جا....!!
وري اڄ قوم کي نئين جنگ، لئه جاڳو ۽ جاڳايو،
اٽل رکُ عزم اندر ۾، پتنگ ٿي پير پِڙ پايو،
جيئون آزاد ٿي جڳ ۾، يا 'منشي' موت سرمايو،
لڙي سڀ لوڪ تان لاھيون، ھيڏا ھاڃان ھچارن جا....!!
انقلاب
اي ھاريو اي ساٿيو، اي سنڌ واسيو،
اُٿو ڪو خوني انقلاب، انقلاب آڻيو.
نه ھاڻي ڌاريو دل نرم، نه ڪريو ڪنھن مٿي ڪرم،
نه جن جو دين ڪو ڌرم، وڏا وڏا سي بي شرم،
نيون تنين جون سازشون، مِٽيءَ ۾ ملائيو!!
ھي حامي اصلئون ھند جا، نه ٿي سگھيا سي سنڌ جا،
ھي لکنوي ۽ دھلوي، سگھن سڏائي نا سنڌي،
ڪڍو انھن کي ڪڙم مان، ڌڪا ڏيو ڌڪاريو!!
نه آس مير پير ۾، نه ڪنھن وڏيري وير ۾،
نه چوڌري نواب ڪنھن، نه آندو انقلاب ڪنھن،
اُٿو اگھاڙي پير سان، مرو ۽ حق لئه ماريو!!
ھنن اچي زبان ڪٽي، چون پيا ڪا ٻي چٽي،
بھارين جي پئي اچي، نئين ڪا گھل سنڌ تي،
کڻو ڪھاڙا ڪات سڀ، اي سنڌ جا ته سانگيو!!
جا وَل بنا آ پاڙ جي، سا سرجندي ئي ساڙجي،
جو وڻ وڪوڙجي ويو، سُڪي سو ڀينگ ڀانگ ٿيو،
ڪھاڙين سان ٿي ڪٺي، زمين کي ريج رت ڏيو!!
جو تو ڏٺو سو ڪوڙ ھو، فريب دوکو ڌوڙ ھو،
رڳو ھنيا ٿي تن رمل، نه ھو انھيءَ ۾ ڪو عمل،
ڇڏي پرايو آسرو، ڪا پنھنجي ڦوڪي ٻاريو!!
ڏسو ھي ”منشي“ اوپرا، لڏيو اسان کي چون پيا،
نباھ ڪھڙو نانگ سان، ھي نانگ مرندا ڏانگ سان،
انھن سنڌي اڊي بنا، گھڙي نه ھڪڙي گھاريو!!
*
اي ھاريو اي ساٿيو، اي سنڌ واسيو،
اُٿو ڪو خوني انقلاب، انقلاب آڻيو.
نه ھاڻي ڌاريو دل نرم، نه ڪريو ڪنھن مٿي ڪرم،
نه جن جو دين ڪو ڌرم، وڏا وڏا سي بي شرم،
نيون تنين جون سازشون، مِٽيءَ ۾ ملائيو!!
ھي حامي اصلئون ھند جا، نه ٿي سگھيا سي سنڌ جا،
ھي لکنوي ۽ دھلوي، سگھن سڏائي نا سنڌي،
ڪڍو انھن کي ڪڙم مان، ڌڪا ڏيو ڌڪاريو!!
نه آس مير پير ۾، نه ڪنھن وڏيري وير ۾،
نه چوڌري نواب ڪنھن، نه آندو انقلاب ڪنھن،
اُٿو اگھاڙي پير سان، مرو ۽ حق لئه ماريو!!
ھنن اچي زبان ڪٽي، چون پيا ڪا ٻي چٽي،
بھارين جي پئي اچي، نئين ڪا گھل سنڌ تي،
کڻو ڪھاڙا ڪات سڀ، اي سنڌ جا ته سانگيو!!
جا وَل بنا آ پاڙ جي، سا سرجندي ئي ساڙجي،
جو وڻ وڪوڙجي ويو، سُڪي سو ڀينگ ڀانگ ٿيو،
ڪھاڙين سان ٿي ڪٺي، زمين کي ريج رت ڏيو!!
جو تو ڏٺو سو ڪوڙ ھو، فريب دوکو ڌوڙ ھو،
رڳو ھنيا ٿي تن رمل، نه ھو انھيءَ ۾ ڪو عمل،
ڇڏي پرايو آسرو، ڪا پنھنجي ڦوڪي ٻاريو!!
ڏسو ھي ”منشي“ اوپرا، لڏيو اسان کي چون پيا،
نباھ ڪھڙو نانگ سان، ھي نانگ مرندا ڏانگ سان،
انھن سنڌي اڊي بنا، گھڙي نه ھڪڙي گھاريو!!
*
اسان نينھن لائي نڀائي
سگھون ٿا،
سوين سنڌ لئه سِر ڪَٽائي سگھون ٿا.
تون ڇا پر ھزارين ويا ھار کائي،
ٿيا عرب ارغون ترخان توائي،
مغل ۽ فرنگي ڪياسون تباھي،
انھيءَ ريت توکي مِٽائي سگھون ٿا!!
جڏھن مرد مانجھي، مھاڙيون کڻن ٿا،
ڪَھوءَ جي ڳنن سان، ڪھاڙيون کڻن ٿا،
تڏھن رت ريلا ٿي، واھڙ وھن ٿا،
مڪارن کي ماري مڃائي سگھون ٿا!!
سوين توکان سورھ، سياڻا ھليا ويا،
طرف ڪھڙي ڪھڙي، نه ڄاڻا ھليا ويا،
ڪڍائي ڪئين ڌڱ، ڌاڻا ھليا ويا،
ته توکي به ھڪ ڏينھن ڀڄائي سگھون ٿا!!
گھڻا ڏينھن چورن، ھتي چاڳ ڪيا ٿي،
سوين اڄ سنڌي ڀاڳيا جاڳيا سي،
'دريا خان' 'ھوشو' 'ھيمون' ساڳيا سي،
زندھ لاش تنھنجا جلائي سگھون ٿا!!
اسان چنگ ٻيجل ٿي، چوري سگھون ٿا،
ته ٿي ڏياچ ڀي، ڪنڌ ڪوري سگھون ٿا،
غلاميءَ جا زنجير، ٽوڙي سگھون ٿا،
ويل ڀاڳ پنھنجو، ورائي سگھون ٿا!!
اڏيل ڪاڪ تنھنجا، اھي طلسماتي.
جنھن جي راھ سوڍن صحيح آ سڃاتي،
ھتي زھر تنھنجي، ڪنداسون حياتي،
تنھنجي ڪاڪ ڪوڙي، اُڏائي سگھون ٿا!!
ڏاھا ڏيھ سڄو ملڪ منصور آھي،
اچي تنگ ڪرڻ جنگ دستور آھي،
نه ”منشي“ ڪا منزل تڏھن دور آھي،
جڏھن سر سوريءَ تي چڙھائي سگھون ٿا!!
سوين سنڌ لئه سِر ڪَٽائي سگھون ٿا.
تون ڇا پر ھزارين ويا ھار کائي،
ٿيا عرب ارغون ترخان توائي،
مغل ۽ فرنگي ڪياسون تباھي،
انھيءَ ريت توکي مِٽائي سگھون ٿا!!
جڏھن مرد مانجھي، مھاڙيون کڻن ٿا،
ڪَھوءَ جي ڳنن سان، ڪھاڙيون کڻن ٿا،
تڏھن رت ريلا ٿي، واھڙ وھن ٿا،
مڪارن کي ماري مڃائي سگھون ٿا!!
سوين توکان سورھ، سياڻا ھليا ويا،
طرف ڪھڙي ڪھڙي، نه ڄاڻا ھليا ويا،
ڪڍائي ڪئين ڌڱ، ڌاڻا ھليا ويا،
ته توکي به ھڪ ڏينھن ڀڄائي سگھون ٿا!!
گھڻا ڏينھن چورن، ھتي چاڳ ڪيا ٿي،
سوين اڄ سنڌي ڀاڳيا جاڳيا سي،
'دريا خان' 'ھوشو' 'ھيمون' ساڳيا سي،
زندھ لاش تنھنجا جلائي سگھون ٿا!!
اسان چنگ ٻيجل ٿي، چوري سگھون ٿا،
ته ٿي ڏياچ ڀي، ڪنڌ ڪوري سگھون ٿا،
غلاميءَ جا زنجير، ٽوڙي سگھون ٿا،
ويل ڀاڳ پنھنجو، ورائي سگھون ٿا!!
اڏيل ڪاڪ تنھنجا، اھي طلسماتي.
جنھن جي راھ سوڍن صحيح آ سڃاتي،
ھتي زھر تنھنجي، ڪنداسون حياتي،
تنھنجي ڪاڪ ڪوڙي، اُڏائي سگھون ٿا!!
ڏاھا ڏيھ سڄو ملڪ منصور آھي،
اچي تنگ ڪرڻ جنگ دستور آھي،
نه ”منشي“ ڪا منزل تڏھن دور آھي،
جڏھن سر سوريءَ تي چڙھائي سگھون ٿا!!
درياءَ جو سوال
درد وندا ھي دانھون توتي، ڏيندا درياءَ شاھ دلير،
ورھن جا اڄ وانگيئڙن کان، ويساه ڏيئي تو ورتا وير.
سارا سورھن سال سُڪي تو، پيٽ ۾ پاليا پرت پنوھار،
ريلن ۾ تو رائو ڏيئي، ڄايا لاڻا لوت ليار،
پاسا تو ته پسائڻ ڇڏيا، پيريءَ وارا تنھنجا پار،
ملاح پَٽي ويا مڏيون توتان، ٻيڙيون ٻاري ٿيا ٻڪرار،
ڀرم ڏيئي ڀاڳين کي پوءِ، ڀنڀٽ بنجي ڀريئه پير....!!
گھيرا ڏيئي تو گھارا پائي، راڄ روئاريا راتو رات،
سانگيئڙن جي ساھ ۾ سونڪو، سڀڪنھن سِر تي ٿي سڪرات،
ڪاري رات ۽ ڪلھن ڪلھا، ووءِ ووءِ واتو وات،
ھيٺان پاڻي پالوٽيون ۽، اُڀ مان پئي ٿي برسات،
ڪلھن ڪيھون راڻن ريھون، ڪونه رھيو اُتِ ڪنھنجو ڪير....!!
پڃرا ٽوڙي پر پکيڙي، پھرين ڀريئه پنھنجو پيٽ،
چوڌاري تو چٽ ڪيا پوءِ، چڱڙا چاندي ھاڻا چيٽ،
ساين ٻنين سيرون ڏيئي، مارو ڪيا تو مليا ميٽ،
لکين لڙھائي لھوارا تو، لؤنيارن کي ڪيئڙو ليٽ،
ڍار ڍنگر جي ڍول رھيا ٿي، تن جو ڪيو تو ڍينگو ڍير....!!
موج ڪري مھراڻ ميان تو، ماري مارن مال ڇڏيا،
اٽا لٽا ۽ اجھا به پنھنجا، اڄ ڇڏيا، ڪِن ڪالھ ڇڏيا،
گوتا کيندي گُنگن جيئن ڪن، لڇندي پنھنجا لال ڇڏيا،
جوءِ سڄيءَ ۾ جھانگين لئه تو، جاڳائي جنجال ڇڏيا،
ٽنگ ڀڄي ته به ڪين رھي ٿي، ھي به ھراڙي واري ھير....!
پاڳين ڀُنگا ڀينگ ڪيئي پر، وڌءِ ماڙين ۾ ماتام،
دھشت دڙڪا جھولن جھڙڪا، ڪُنن ڪڙڪا ڪاري قيام،
بندون ٽوڙي ڇڏيئه ٻوڙي، سانڀيئڙا جي تنھنجي سام،
شھرن بحرن شيل ڪيا تو، ڳاھي چڙھين ڳوٺ ۽ گام،
سوشلزم تي ٺھندي آيو، پاتا جت تو پنھنجا پير....!!
اُڀ مان پاڻي ڌرتي پاڻي، پاڻي پاڻي پورو پٽ،
ڪٿڪا ٽُڪري تنھن تان چڪري، نانگن جھڙيون ۽ ٻيا جھٽ،
کاھڙ وارن کپرن کائي ڪيا، چُرڻ چلڻ ڪنا چٽ،
تنھنجا پڻ ھي حاڪم وارا، ساڳيا نخرا ناز ۽ نٽ،
جوڙڻ ۽ جن جُڳَ لڳا تن، ٻوڙڻ ۾ تو دم جي دير....!!
ڪن جا پڌرا پورا ڏينھن ۽، ڪن کي سانڀاھي جا سور،
ڪالھ ڄڻيا ڪن اڄ ڄڻيا سي، ماروئڙيون ٿيون مجبور،
جيئڻ جھنم، مرڻ مُصيبت، 'منشي' ڪيڏا ڪيئي ڪلور،
ڀاءُ رھيو نه ڀاءُ سان ڀيڙو، ڌيءُ ڪٿي، ڪٿ ماءُ مجبور،
ڦوڪ ڏيئي تو ڦوڪي ڇڏيا، ڦيري ڦوڙائي جا ڦير....!!
درد وندا ھي دانھون توتي، ڏيندا درياءَ شاھ دلير،
ورھن جا اڄ وانگيئڙن کان، ويساه ڏيئي تو ورتا وير.
سارا سورھن سال سُڪي تو، پيٽ ۾ پاليا پرت پنوھار،
ريلن ۾ تو رائو ڏيئي، ڄايا لاڻا لوت ليار،
پاسا تو ته پسائڻ ڇڏيا، پيريءَ وارا تنھنجا پار،
ملاح پَٽي ويا مڏيون توتان، ٻيڙيون ٻاري ٿيا ٻڪرار،
ڀرم ڏيئي ڀاڳين کي پوءِ، ڀنڀٽ بنجي ڀريئه پير....!!
گھيرا ڏيئي تو گھارا پائي، راڄ روئاريا راتو رات،
سانگيئڙن جي ساھ ۾ سونڪو، سڀڪنھن سِر تي ٿي سڪرات،
ڪاري رات ۽ ڪلھن ڪلھا، ووءِ ووءِ واتو وات،
ھيٺان پاڻي پالوٽيون ۽، اُڀ مان پئي ٿي برسات،
ڪلھن ڪيھون راڻن ريھون، ڪونه رھيو اُتِ ڪنھنجو ڪير....!!
پڃرا ٽوڙي پر پکيڙي، پھرين ڀريئه پنھنجو پيٽ،
چوڌاري تو چٽ ڪيا پوءِ، چڱڙا چاندي ھاڻا چيٽ،
ساين ٻنين سيرون ڏيئي، مارو ڪيا تو مليا ميٽ،
لکين لڙھائي لھوارا تو، لؤنيارن کي ڪيئڙو ليٽ،
ڍار ڍنگر جي ڍول رھيا ٿي، تن جو ڪيو تو ڍينگو ڍير....!!
موج ڪري مھراڻ ميان تو، ماري مارن مال ڇڏيا،
اٽا لٽا ۽ اجھا به پنھنجا، اڄ ڇڏيا، ڪِن ڪالھ ڇڏيا،
گوتا کيندي گُنگن جيئن ڪن، لڇندي پنھنجا لال ڇڏيا،
جوءِ سڄيءَ ۾ جھانگين لئه تو، جاڳائي جنجال ڇڏيا،
ٽنگ ڀڄي ته به ڪين رھي ٿي، ھي به ھراڙي واري ھير....!
پاڳين ڀُنگا ڀينگ ڪيئي پر، وڌءِ ماڙين ۾ ماتام،
دھشت دڙڪا جھولن جھڙڪا، ڪُنن ڪڙڪا ڪاري قيام،
بندون ٽوڙي ڇڏيئه ٻوڙي، سانڀيئڙا جي تنھنجي سام،
شھرن بحرن شيل ڪيا تو، ڳاھي چڙھين ڳوٺ ۽ گام،
سوشلزم تي ٺھندي آيو، پاتا جت تو پنھنجا پير....!!
اُڀ مان پاڻي ڌرتي پاڻي، پاڻي پاڻي پورو پٽ،
ڪٿڪا ٽُڪري تنھن تان چڪري، نانگن جھڙيون ۽ ٻيا جھٽ،
کاھڙ وارن کپرن کائي ڪيا، چُرڻ چلڻ ڪنا چٽ،
تنھنجا پڻ ھي حاڪم وارا، ساڳيا نخرا ناز ۽ نٽ،
جوڙڻ ۽ جن جُڳَ لڳا تن، ٻوڙڻ ۾ تو دم جي دير....!!
ڪن جا پڌرا پورا ڏينھن ۽، ڪن کي سانڀاھي جا سور،
ڪالھ ڄڻيا ڪن اڄ ڄڻيا سي، ماروئڙيون ٿيون مجبور،
جيئڻ جھنم، مرڻ مُصيبت، 'منشي' ڪيڏا ڪيئي ڪلور،
ڀاءُ رھيو نه ڀاءُ سان ڀيڙو، ڌيءُ ڪٿي، ڪٿ ماءُ مجبور،
ڦوڪ ڏيئي تو ڦوڪي ڇڏيا، ڦيري ڦوڙائي جا ڦير....!!
درياءَ جو جواب
آزاديءَ جو مان متوالو، مون سان رکيئون من ۾ مير،
مرڪز ٽوڙي موٽي آيس، سنڌ مٿان ھو ڪرڻو سير.
ٻُڌڙي شاعر ڳالھ ٻئي جي، ڏنئي ڏمر جي ڏاڍا ڏوھ،
سارا سورھن سال سڪائي، ڊوھين مون سان ڪيڙو ڊوھ،
زنجيرن ۾ زوري جڪڙي، لڱ لڱ منھنجي لاٿئون لوھ،
ڇڙيون ھڻندي نيٺ ڇنائي، پھرين تن تي ڇنڊيم ڇوھ،
سالن کان سِڪ سنڌ گھمڻ جي، پوءِ تيڏانھن پاتم پير....!!
ڀر ڇڏي ويا ڀاڳيا منھنجي، ڀَنگا جن جا ٿيا ڀڙ ڀانگ،
پنھور پليجا سھتا سوڍا، ڳاڙھيون ڳئون ۽ چريا چانگ،
ڪٽڪٽ ڪن جت ڪاموين تي، ڪاموريون اُت ڪارا نانگ،
سرليون ھڪڙيون چالن چڙيون، ھونگر ھون ھون ڇڙيل ڇانگ،
ڇٽي ڇماٽي ڇانگ ڇنل ڪا، ڇُوٽ پريان ڇمڪائي ڇير....!!
منھنجي حد جي ھارين جا ھت، ھئي ھئي ٿي ويا ھيڻا حال،
ريلن رائو اَڪ ڦلھاريا، سال سُڪي ٿي ويئڙا سال،
ارھي انري ڪيا اٻالا، اھکا تن جا آل عيال،
چيٽ ڪتيون سڀ چٽ ويا ٿي، ڀونءِ سڄي تي پيو ڀونچال،
ڌار ڪيو ھو ڌارين مون کي، وانگيئڙن سان جن جو وير....!!
چور اسي ۾ چالون ٺاھي، بندون ڏيئي ڪيائون بند،
پنجا اسي ۾ پاپين منھنجا، روڪي ڇڏيا سڀئي رند،
تربيلا ۽ منگلا ٺاھي، صاف سڪائي ڇڏيئون سنڌ،
ڀاءُ سڏائي ڀينگ پيا ڪن، ھائو بنجي سي ھر ھنڌ،
چٽا پٽا ۽ ڌاريا پڌرا، ساڳيا سسئي وارا ڏير....!
ھاڃان ھونءَ ته ھزارين آھن، ھيڏا سارا ھاڃان ھيل،
اسان ڦڙيءَ لئه ڦٿڪون ويٺا، پاڻ پيئن پيا ريل ۽ ڇيل،
ڪُڇون پڇون اسلام کي خطرو، جاءِ اسان لئه آھي جيل،
ڪيستائين رت ھي روئندا، ڍٽَ ڌڻي ھي ڪيسين ڍيل،
قربانيءَ ري ڪير نه ڪنھن کي، ڏيندو آھي ٻٽڙي ٻير....!!
گھوڙا ھيڏي گھُٽ ۽ ٻوسٽ، ٻنين ونين ٻول ٻُرن،
سوڪھڙي ۾ ساھ منجھي پيو، ساري ڌرتي سَپ سَرن،
پيئڻ بلائون پھري پييون، پنوھر ڪھڙي پار پُرن،
”منشي“ مارن وات ۾ ٻچڙا، ڪھڙي در تان دانُ گھرن،
چونڊيل گڏجي چرچا ڪن پيا، اسيمبليءَ ۾ آھي انڌير....!!
*
آزاديءَ جو مان متوالو، مون سان رکيئون من ۾ مير،
مرڪز ٽوڙي موٽي آيس، سنڌ مٿان ھو ڪرڻو سير.
ٻُڌڙي شاعر ڳالھ ٻئي جي، ڏنئي ڏمر جي ڏاڍا ڏوھ،
سارا سورھن سال سڪائي، ڊوھين مون سان ڪيڙو ڊوھ،
زنجيرن ۾ زوري جڪڙي، لڱ لڱ منھنجي لاٿئون لوھ،
ڇڙيون ھڻندي نيٺ ڇنائي، پھرين تن تي ڇنڊيم ڇوھ،
سالن کان سِڪ سنڌ گھمڻ جي، پوءِ تيڏانھن پاتم پير....!!
ڀر ڇڏي ويا ڀاڳيا منھنجي، ڀَنگا جن جا ٿيا ڀڙ ڀانگ،
پنھور پليجا سھتا سوڍا، ڳاڙھيون ڳئون ۽ چريا چانگ،
ڪٽڪٽ ڪن جت ڪاموين تي، ڪاموريون اُت ڪارا نانگ،
سرليون ھڪڙيون چالن چڙيون، ھونگر ھون ھون ڇڙيل ڇانگ،
ڇٽي ڇماٽي ڇانگ ڇنل ڪا، ڇُوٽ پريان ڇمڪائي ڇير....!!
منھنجي حد جي ھارين جا ھت، ھئي ھئي ٿي ويا ھيڻا حال،
ريلن رائو اَڪ ڦلھاريا، سال سُڪي ٿي ويئڙا سال،
ارھي انري ڪيا اٻالا، اھکا تن جا آل عيال،
چيٽ ڪتيون سڀ چٽ ويا ٿي، ڀونءِ سڄي تي پيو ڀونچال،
ڌار ڪيو ھو ڌارين مون کي، وانگيئڙن سان جن جو وير....!!
چور اسي ۾ چالون ٺاھي، بندون ڏيئي ڪيائون بند،
پنجا اسي ۾ پاپين منھنجا، روڪي ڇڏيا سڀئي رند،
تربيلا ۽ منگلا ٺاھي، صاف سڪائي ڇڏيئون سنڌ،
ڀاءُ سڏائي ڀينگ پيا ڪن، ھائو بنجي سي ھر ھنڌ،
چٽا پٽا ۽ ڌاريا پڌرا، ساڳيا سسئي وارا ڏير....!
ھاڃان ھونءَ ته ھزارين آھن، ھيڏا سارا ھاڃان ھيل،
اسان ڦڙيءَ لئه ڦٿڪون ويٺا، پاڻ پيئن پيا ريل ۽ ڇيل،
ڪُڇون پڇون اسلام کي خطرو، جاءِ اسان لئه آھي جيل،
ڪيستائين رت ھي روئندا، ڍٽَ ڌڻي ھي ڪيسين ڍيل،
قربانيءَ ري ڪير نه ڪنھن کي، ڏيندو آھي ٻٽڙي ٻير....!!
گھوڙا ھيڏي گھُٽ ۽ ٻوسٽ، ٻنين ونين ٻول ٻُرن،
سوڪھڙي ۾ ساھ منجھي پيو، ساري ڌرتي سَپ سَرن،
پيئڻ بلائون پھري پييون، پنوھر ڪھڙي پار پُرن،
”منشي“ مارن وات ۾ ٻچڙا، ڪھڙي در تان دانُ گھرن،
چونڊيل گڏجي چرچا ڪن پيا، اسيمبليءَ ۾ آھي انڌير....!!
*
ھاڃان ھونءَ ته ھزارين
آھن، ھيڏو سارو ھاڃون ھيل،
پاڻي بند پنوھارن جو ٿيو، ھي يزيد امام جو کيل.
درد وندن جون دانھون توتي، ديس منھنجي جا درياءَ شاھ،
ڪھڙي روڪ آ روڪيو توکي، پنوھر پياسا ٿي ويا پاھ،
صدين کان تو سيرون ڏيئي، واھيا وانگين واھڙ واھ،
منھنجي ڏٻري ڏيھ سڄي جو، سنڌو تون ئي ساھ پساھ،
تنھنجي سوڪ آ سنڌ سڄي تي، جھڙي تاتارين جي ڪاھ.
مانڊي ڪنھن تو مُنڊَ وڌا، يا پاڻ کڻين وئين چت تان چاھ،
اسان ڦڙي لئه ڦٿڪون ويٺا، تنھنجي ڍولڻ ھيڏي ڍيل!
سھتا سوڍا درس ڇڏي ويا، پنوھر پليجا تنھنجو پيٽ،
ور ور ڏيو پئي واري اڏامي، جت ھئا چاندي ھاڻا چيٽ،
آبادي اُس کڻي ويئي، جھوريو جھولن جي ته جھپيٽ،
ملڪ مٿان ڄڻ موت ڦري ويو، مارو ٿي ويا مليا ميٽ،
تو نه جڳاءِ جڳ جا جاني، ھيڏي ساري لالڻ ليٽ،
گنگن ٻوڙن گگدامن جا، پاڻيءَ ري ٿيا پلا پيٽ،
رت روئاري راڄ ڇڏيا تو، ھاڻي اچي ڪر ريل ۽ ڇيل!
ٻيجا ٻار ٻنيون ونيون، ٻار ٻُڍا سڀ جُواڻ جماڻ،
تاڙي واري تانگھ تنين کي، تن ۾ تو لئه تاڻو تاڻ،
توکي پرتل آھي پُرين کان، لاڙيچن جي ھي لالاڻ،
سوين ھزارين سھڻيون ٻوڙيون، موجون ماري تو مھراڻ،
ڇا اڄ کان تو ڇيھ ڪيو يا، ڏاڍن جا ڪي پيئڙا ڏاڻ،
خشڪي کان ھت خالي ٿي ويا، ڀريل تريل ڀاڳين ڀاڻ،
جيئڻ جھنم جھانگيئڙن جو، جڳ ٿيو جت ڪٿ جھڙو جيل!
*
پاڻي بند پنوھارن جو ٿيو، ھي يزيد امام جو کيل.
درد وندن جون دانھون توتي، ديس منھنجي جا درياءَ شاھ،
ڪھڙي روڪ آ روڪيو توکي، پنوھر پياسا ٿي ويا پاھ،
صدين کان تو سيرون ڏيئي، واھيا وانگين واھڙ واھ،
منھنجي ڏٻري ڏيھ سڄي جو، سنڌو تون ئي ساھ پساھ،
تنھنجي سوڪ آ سنڌ سڄي تي، جھڙي تاتارين جي ڪاھ.
مانڊي ڪنھن تو مُنڊَ وڌا، يا پاڻ کڻين وئين چت تان چاھ،
اسان ڦڙي لئه ڦٿڪون ويٺا، تنھنجي ڍولڻ ھيڏي ڍيل!
سھتا سوڍا درس ڇڏي ويا، پنوھر پليجا تنھنجو پيٽ،
ور ور ڏيو پئي واري اڏامي، جت ھئا چاندي ھاڻا چيٽ،
آبادي اُس کڻي ويئي، جھوريو جھولن جي ته جھپيٽ،
ملڪ مٿان ڄڻ موت ڦري ويو، مارو ٿي ويا مليا ميٽ،
تو نه جڳاءِ جڳ جا جاني، ھيڏي ساري لالڻ ليٽ،
گنگن ٻوڙن گگدامن جا، پاڻيءَ ري ٿيا پلا پيٽ،
رت روئاري راڄ ڇڏيا تو، ھاڻي اچي ڪر ريل ۽ ڇيل!
ٻيجا ٻار ٻنيون ونيون، ٻار ٻُڍا سڀ جُواڻ جماڻ،
تاڙي واري تانگھ تنين کي، تن ۾ تو لئه تاڻو تاڻ،
توکي پرتل آھي پُرين کان، لاڙيچن جي ھي لالاڻ،
سوين ھزارين سھڻيون ٻوڙيون، موجون ماري تو مھراڻ،
ڇا اڄ کان تو ڇيھ ڪيو يا، ڏاڍن جا ڪي پيئڙا ڏاڻ،
خشڪي کان ھت خالي ٿي ويا، ڀريل تريل ڀاڳين ڀاڻ،
جيئڻ جھنم جھانگيئڙن جو، جڳ ٿيو جت ڪٿ جھڙو جيل!
*
سنڌ نه سھندي سُور او
ساٿي، سنڌ نه سھندي سُور،
جيجل جا پُٽ جاڳي پيا اڄ، مانجھي ڪئين منصور، او ساٿي.
راوت رت رتا ھي راول، بختاور ۽ ٻاگھين ڄاول،
سُورين سنرا سانول سانول، ڪھڙا ڪھڙا ڪُھندين قاتل،
ھر ڪنھن ھٿ ھٿ مشعل مشعل، ھر ڪنھن تَن تنور؛ او ساٿي!
ڪيسين رھندا ڪوٽ قھر جا، ڪيسين رھندا ظلم زنجير،
قيد ڪري تون ڪونه ڪو سگھندين، ڪنھن جو ذھن ۽ ضمير،
تنھنجو داءُ درياءَ جي ڇولي، پتڻ وارو پور او ساٿي!
ڪُوپا ڪنڌ ڪپائڻ ڪارڻ، ڪوڏئون ڪاھي آيا ھي،
اٽل عزم سان آزادي لئه، سينا ساھي آيا ھي،
ناس ڪري ظلمات ھي ويندا، نئون نکيري نُور، او ساٿي!
آزادي جي سين ٻڌي مون، وستي وستي وستيءَ ۾،
بستي بستي سنڌ ڏٺم، ھر ماڻھو مستي مستي ۾،
پنھنجي حق وٺڻ جي خاطر، ھر ھڪ اک انبور، او ساٿي!
ووڙي واٽ وندر جي، ٻاٽ منجھان اڄ لاٽ کڻي،
”منشي“ ڪئين مھمير اٿي پيا، ڌرتيءَ جا ھي ڌِڱ ڌڻي،
ظالم ڪنھن زوراور اڳيان، مُور نه سي مجبور، او ساٿي!
*
جيجل جا پُٽ جاڳي پيا اڄ، مانجھي ڪئين منصور، او ساٿي.
راوت رت رتا ھي راول، بختاور ۽ ٻاگھين ڄاول،
سُورين سنرا سانول سانول، ڪھڙا ڪھڙا ڪُھندين قاتل،
ھر ڪنھن ھٿ ھٿ مشعل مشعل، ھر ڪنھن تَن تنور؛ او ساٿي!
ڪيسين رھندا ڪوٽ قھر جا، ڪيسين رھندا ظلم زنجير،
قيد ڪري تون ڪونه ڪو سگھندين، ڪنھن جو ذھن ۽ ضمير،
تنھنجو داءُ درياءَ جي ڇولي، پتڻ وارو پور او ساٿي!
ڪُوپا ڪنڌ ڪپائڻ ڪارڻ، ڪوڏئون ڪاھي آيا ھي،
اٽل عزم سان آزادي لئه، سينا ساھي آيا ھي،
ناس ڪري ظلمات ھي ويندا، نئون نکيري نُور، او ساٿي!
آزادي جي سين ٻڌي مون، وستي وستي وستيءَ ۾،
بستي بستي سنڌ ڏٺم، ھر ماڻھو مستي مستي ۾،
پنھنجي حق وٺڻ جي خاطر، ھر ھڪ اک انبور، او ساٿي!
ووڙي واٽ وندر جي، ٻاٽ منجھان اڄ لاٽ کڻي،
”منشي“ ڪئين مھمير اٿي پيا، ڌرتيءَ جا ھي ڌِڱ ڌڻي،
ظالم ڪنھن زوراور اڳيان، مُور نه سي مجبور، او ساٿي!
*
نوان مقتل نيون
سُوريون، نوان منصور ميدان ۾،
ڪَنبن پيا ڪوٽ ڪانئر جا، ڏِسي ڪي مرد زندان ۾.
مَٽن جا کول مُنھن موکي، متارا موج ۾ آھن،
اڏيءَ تي سِر رکي آيا، مڙي ميخوار ميدا ميخان ۾.
قبولي ڪنڌ جي آيا، ڪندو ڇا تن ڪڙو قاتل،
ڊيڄارين موتَ جنھن کان سو، اسان جو ناھ امڪان ۾.
ھنن جي ھاڪ ھر ھنڌ آ، اُھي سرواڻ سنڌوءَ جا،
ھنن رُخ موڙيا ڪيئي، ته تقديرن جا طوفان ۾.
تنھنجا زنجير اي ظالم، ڀڄي سڀ ڀور ٿي ويندا،
نه “منشي” رات ھي رھندي، ٿا ڏسجن گھوٽ گھمسان ۾.
*
ڪَنبن پيا ڪوٽ ڪانئر جا، ڏِسي ڪي مرد زندان ۾.
مَٽن جا کول مُنھن موکي، متارا موج ۾ آھن،
اڏيءَ تي سِر رکي آيا، مڙي ميخوار ميدا ميخان ۾.
قبولي ڪنڌ جي آيا، ڪندو ڇا تن ڪڙو قاتل،
ڊيڄارين موتَ جنھن کان سو، اسان جو ناھ امڪان ۾.
ھنن جي ھاڪ ھر ھنڌ آ، اُھي سرواڻ سنڌوءَ جا،
ھنن رُخ موڙيا ڪيئي، ته تقديرن جا طوفان ۾.
تنھنجا زنجير اي ظالم، ڀڄي سڀ ڀور ٿي ويندا،
نه “منشي” رات ھي رھندي، ٿا ڏسجن گھوٽ گھمسان ۾.
*
ڪِن رولن سمجھي راند
ھتي آ، ٻارڻ ٻاريو ٻوليءَ سان،
ھي ٻولي ڪنھن جي گولي ناھي، گولي گڏبي گوليءَ سان.
اھا تيري ميري تو وٽ رک، ھت ڳڻن ڀري ويھي ڳالھاءِ،
نه ته نڪري وڃ ھن نگريءَ مان، ھت پير پليت نه تون ڪو پاءِ،
ھي سنڌ آ انھن سنڌين جي، جو سنڌي پاڻ کي صاف سڏاءِ،
نه ته گھر به ويندءِ سِر به ويندءِ، سنڌ مٽيءَ جو مونکي سُنھن،
ڪَر کڻي اڄ ڪُونڌر اُٿيا، ڪندا تنھنجو ڪارو مُنھن،
ٽنگيل ھوندين ٽياسَن ۾، ھت ٽولي ٽولي ٽوليءَ سان!
مُنڍا کائي مورين جا ھتي، متو آھين مانگر مڇ،
ٿورا ڏينھن اھي ٿُونا تنھنجا، راڻن ڦيريا توتي رَڇ،
ڪُنڍيون تنھنجي ڪلين ۾ تون، ڪيڏا ڀڄندين ڀُڄ ۽ ڪڇ،
تو لوسي آ للڪاريو اڄ، غيورن جي غيرت کي،
ھن دودن ديس دليرن ۽، جرنيلن جي جُرئت کي،
ھي لٺين جون تان لوليون توکي، لوليون ڏيندا لوليءَ سان!
ھي دودي دريا خان دلاور، ڌُوپارن جو ديس اٿئي،
ھي مانجھين مردن ٻاگھين ٻارن، جُھونجھارن جو ديس اٿئي،
ھي سچن سانگين سرواڻن، ۽ سنگھارن جو ديس اٿئي،
شينھن سُتل تو جاڳايا ھي، منٽن ۾ تو مات ڪندا،
تو رت تپايو راڻن جو ھي، ھڏ به تو ھضمات ڪندا،
ھي سنڌوءَ جا سرواڻ اٿئي جي، ڇيڙيا آھن تو ڇوليءَ سان!
ھي ٻولي سچل سامي سانوڻ، شاھ ڀٽائي گھوٽن جي،
ھي ٻولي ڪُل کان آھ قديمي، ارڏن ۽ اڻموٽن جي،
ھي ٻولي ڏاڏي ناني جي ۽، ماساتن جي سوٽن جي،
آڱر ھن ڏانھن جيڪو اٿاري، تنھن جو ڌَڙ سِر ڌار ڪندا،
ھي ”منشي“ سڀ مھمير اٿئي، تو چيري ٽُڪرا چار ڪندا،
ھي ھولي کيڏي ڄاڻي ھر ھڪ، ھولي ڏسندين ھوليءَ سان!
*
ھي ٻولي ڪنھن جي گولي ناھي، گولي گڏبي گوليءَ سان.
اھا تيري ميري تو وٽ رک، ھت ڳڻن ڀري ويھي ڳالھاءِ،
نه ته نڪري وڃ ھن نگريءَ مان، ھت پير پليت نه تون ڪو پاءِ،
ھي سنڌ آ انھن سنڌين جي، جو سنڌي پاڻ کي صاف سڏاءِ،
نه ته گھر به ويندءِ سِر به ويندءِ، سنڌ مٽيءَ جو مونکي سُنھن،
ڪَر کڻي اڄ ڪُونڌر اُٿيا، ڪندا تنھنجو ڪارو مُنھن،
ٽنگيل ھوندين ٽياسَن ۾، ھت ٽولي ٽولي ٽوليءَ سان!
مُنڍا کائي مورين جا ھتي، متو آھين مانگر مڇ،
ٿورا ڏينھن اھي ٿُونا تنھنجا، راڻن ڦيريا توتي رَڇ،
ڪُنڍيون تنھنجي ڪلين ۾ تون، ڪيڏا ڀڄندين ڀُڄ ۽ ڪڇ،
تو لوسي آ للڪاريو اڄ، غيورن جي غيرت کي،
ھن دودن ديس دليرن ۽، جرنيلن جي جُرئت کي،
ھي لٺين جون تان لوليون توکي، لوليون ڏيندا لوليءَ سان!
ھي دودي دريا خان دلاور، ڌُوپارن جو ديس اٿئي،
ھي مانجھين مردن ٻاگھين ٻارن، جُھونجھارن جو ديس اٿئي،
ھي سچن سانگين سرواڻن، ۽ سنگھارن جو ديس اٿئي،
شينھن سُتل تو جاڳايا ھي، منٽن ۾ تو مات ڪندا،
تو رت تپايو راڻن جو ھي، ھڏ به تو ھضمات ڪندا،
ھي سنڌوءَ جا سرواڻ اٿئي جي، ڇيڙيا آھن تو ڇوليءَ سان!
ھي ٻولي سچل سامي سانوڻ، شاھ ڀٽائي گھوٽن جي،
ھي ٻولي ڪُل کان آھ قديمي، ارڏن ۽ اڻموٽن جي،
ھي ٻولي ڏاڏي ناني جي ۽، ماساتن جي سوٽن جي،
آڱر ھن ڏانھن جيڪو اٿاري، تنھن جو ڌَڙ سِر ڌار ڪندا،
ھي ”منشي“ سڀ مھمير اٿئي، تو چيري ٽُڪرا چار ڪندا،
ھي ھولي کيڏي ڄاڻي ھر ھڪ، ھولي ڏسندين ھوليءَ سان!
*
سنڌ سستي ٿي وڪامي، نتِ
نئين نيلام ۾،
ڪڏھن ڪھڙي نام ۾ ۽، ڪڏھن ڪھڙي نام ۾.
ھتي ھن لوڪ جا ليڊر، وات ڦاڙيو واڪ ڪن،
ڌوڙ ڌوڪي ۾ ڌڻولي، ڌاريان ھت ڌاڪ ڪن،
چيريو سي چچريو، سانگين جا سينا چاڪ ڪن،
اوپرن آزاريو، آھون اباڻن عام ۾!
ڪوڏيا ڪُرسيءَ سندا ۽، قوم جا قاتل قريب،
ھر زمان رھبر مليا ھن، قوم کي رھزن رقيب،
جج ٿيا جلاد ھت رت، رات ڏينھن روئي نصيب،
ڪنھن وڏي ڪرسيءَ جي ڪارڻ، قوم قتلِ عام ۾!
پنھنجي ٻولي ٻوليون، تان گُرز ڀالا گوليون،
چپُ چُري ڄيرو ٻري، دل درد ڪنھن سان کوليون،
خون مارن جي منجھان ھت، کيڏجن ٿيون ھوليون.
قوم جا قاتل ٿا ڏسجن، عيش ۽ آرام ۾.
ڪڏھن ڪھڙي نام ۾ ۽، ڪڏھن ڪھڙي نام ۾.
ھتي ھن لوڪ جا ليڊر، وات ڦاڙيو واڪ ڪن،
ڌوڙ ڌوڪي ۾ ڌڻولي، ڌاريان ھت ڌاڪ ڪن،
چيريو سي چچريو، سانگين جا سينا چاڪ ڪن،
اوپرن آزاريو، آھون اباڻن عام ۾!
ڪوڏيا ڪُرسيءَ سندا ۽، قوم جا قاتل قريب،
ھر زمان رھبر مليا ھن، قوم کي رھزن رقيب،
جج ٿيا جلاد ھت رت، رات ڏينھن روئي نصيب،
ڪنھن وڏي ڪرسيءَ جي ڪارڻ، قوم قتلِ عام ۾!
پنھنجي ٻولي ٻوليون، تان گُرز ڀالا گوليون،
چپُ چُري ڄيرو ٻري، دل درد ڪنھن سان کوليون،
خون مارن جي منجھان ھت، کيڏجن ٿيون ھوليون.
قوم جا قاتل ٿا ڏسجن، عيش ۽ آرام ۾.
مرڪز
محافظ ملڪ جا ميڙي، رکيئون سڀ مال مرڪز ۾،
اسانجو رت ٿيو نيلام، چاليھ سال مرڪز ۾.
اڃان مضبوط مرڪز جو، نٿو ڀانڊو پيو ڀرجي،
اماڻياسين ھتان ابدال، سي ابتال مرڪز ۾.
اھو ميجر اھو ڪرنل، اھو جرنل جگر کائي،
سدائين سنڌ پئي ٿڏجي، مثل فٽ بال مرڪز ۾.
وڏيرن کي ڏيئي ڪرسي، ڏسو پوءِ تن سندي مڙسي،
ھو وتندا پاڻ گھوريندا،عيال اَول مرڪز ۾.
پٺاڻن پنھنجي پت پاري، بلوچن باھ ھِت ٻاري،
ھيءَ باقي سنڌ ويچاري، ڪسي ڪنگال مرڪز ۾.
اھو سُر سنڌ وارا ڀي، صفا پيا سينڍ ۾ سمجھن،
ڪڏھن چنچل ۽ ڪلواڙو، ڪڏھن تنتال مرڪز ۾.
يقينن ديس پيا تسليم، ٿيندا ھر زماني ۾،
ڪڏھن سنڌو ڪڏھن سرحد، ڪڏھن بنگال مرڪز ۾.
ھميشہ ڪونه رھندا ھي، وڏيرا قوم جا وارث،
ڏيکاري معجزا مھدي، رھن دجال مرڪز ۾.
ھڻي نذرل ويو نارو، ڀٽائي جو ڀريو وارو،
وڃي رھندو ھو دل ڪارو، اڌڙ اقبال مرڪز ۾.
مرڻ ڪارڻ لکين ”منشي“ اچن پيا ڳاٽ اوچي سان،
ڇڏيندا ڪونه پنھنجي، ديڳڙي ۽ دال مرڪز ۾.
*
محافظ ملڪ جا ميڙي، رکيئون سڀ مال مرڪز ۾،
اسانجو رت ٿيو نيلام، چاليھ سال مرڪز ۾.
اڃان مضبوط مرڪز جو، نٿو ڀانڊو پيو ڀرجي،
اماڻياسين ھتان ابدال، سي ابتال مرڪز ۾.
اھو ميجر اھو ڪرنل، اھو جرنل جگر کائي،
سدائين سنڌ پئي ٿڏجي، مثل فٽ بال مرڪز ۾.
وڏيرن کي ڏيئي ڪرسي، ڏسو پوءِ تن سندي مڙسي،
ھو وتندا پاڻ گھوريندا،عيال اَول مرڪز ۾.
پٺاڻن پنھنجي پت پاري، بلوچن باھ ھِت ٻاري،
ھيءَ باقي سنڌ ويچاري، ڪسي ڪنگال مرڪز ۾.
اھو سُر سنڌ وارا ڀي، صفا پيا سينڍ ۾ سمجھن،
ڪڏھن چنچل ۽ ڪلواڙو، ڪڏھن تنتال مرڪز ۾.
يقينن ديس پيا تسليم، ٿيندا ھر زماني ۾،
ڪڏھن سنڌو ڪڏھن سرحد، ڪڏھن بنگال مرڪز ۾.
ھميشہ ڪونه رھندا ھي، وڏيرا قوم جا وارث،
ڏيکاري معجزا مھدي، رھن دجال مرڪز ۾.
ھڻي نذرل ويو نارو، ڀٽائي جو ڀريو وارو،
وڃي رھندو ھو دل ڪارو، اڌڙ اقبال مرڪز ۾.
مرڻ ڪارڻ لکين ”منشي“ اچن پيا ڳاٽ اوچي سان،
ڇڏيندا ڪونه پنھنجي، ديڳڙي ۽ دال مرڪز ۾.
*
ھڪ دفعو ھاري اٿي ڪو
ڀنڀٽ ڀڙڪائي ڇڏيو،
قوم جي قاتل جي ڪُک ۾ ڪان ڪڙڪائي ڇڏيو.
تو صدين کان سپ سانڍيا، ڏيل جن تنھنجو ڏنگيو،
تن جا اڄ مڻڪا مروڙي، لاش لڙڪائي ڇڏيو.
تنھنجي رت پورھيي پگھر مان، محل جي ماڙيون اڏيا،
تن ٽماڙن ۾ ڀري، ٽانڊا ۽ ٽڙڪائي ڇڏيو.
اڄ اٿو صدين سُتل، انسان وٺون پرين پلاند،
گڏجي دشمن کان وٺو سڀ، ڌڱ ڌڙڪائي ڇڏيو.
اڌ مئا ”منشي“ ھي مانگر، پيا ھڻن پڇ جي پڇاڙ،
تيز ڪو تيزاب تن تان، ڇو نه ڇرڪائي ڇڏيو.
*
قوم جي قاتل جي ڪُک ۾ ڪان ڪڙڪائي ڇڏيو.
تو صدين کان سپ سانڍيا، ڏيل جن تنھنجو ڏنگيو،
تن جا اڄ مڻڪا مروڙي، لاش لڙڪائي ڇڏيو.
تنھنجي رت پورھيي پگھر مان، محل جي ماڙيون اڏيا،
تن ٽماڙن ۾ ڀري، ٽانڊا ۽ ٽڙڪائي ڇڏيو.
اڄ اٿو صدين سُتل، انسان وٺون پرين پلاند،
گڏجي دشمن کان وٺو سڀ، ڌڱ ڌڙڪائي ڇڏيو.
اڌ مئا ”منشي“ ھي مانگر، پيا ھڻن پڇ جي پڇاڙ،
تيز ڪو تيزاب تن تان، ڇو نه ڇرڪائي ڇڏيو.
*
محنت سان جي لاھي آيا،
ماني اُڀ جي تارن مان،
سا تو ڦُري بندوق ڏيکاري، ھٿڙن گورن ڪارن مان.
ھٿ ھزارين مِلي جُلي جي، ڪڙي ڪڙي زنجير بنيا،
ڏاڍ جبر کي پڪڙي جڪڙي، ٺارين ھٿ ھچارن مان.
بمن بارودن سان تو ڪيئن، انسان بُک جا بک ڪيا،
اٿيا لوھي لڱ ڪروڙين، غرق ڪرڻ تو غارن مان.
ڌرتي چيري؛ ان اپائي، ملون ھلائي انگ ڍڪائي،
تن مٿان تون بم وسائي، ٽھڪ ڏئين پيو خارن مان.
تنھنجي شرارت شيڪو ڏسندي، شرمائي شيطان ويا،
”منشي“ وير وٺي مرنداسون، سامراجي اِن سارن مان.
سا تو ڦُري بندوق ڏيکاري، ھٿڙن گورن ڪارن مان.
ھٿ ھزارين مِلي جُلي جي، ڪڙي ڪڙي زنجير بنيا،
ڏاڍ جبر کي پڪڙي جڪڙي، ٺارين ھٿ ھچارن مان.
بمن بارودن سان تو ڪيئن، انسان بُک جا بک ڪيا،
اٿيا لوھي لڱ ڪروڙين، غرق ڪرڻ تو غارن مان.
ڌرتي چيري؛ ان اپائي، ملون ھلائي انگ ڍڪائي،
تن مٿان تون بم وسائي، ٽھڪ ڏئين پيو خارن مان.
تنھنجي شرارت شيڪو ڏسندي، شرمائي شيطان ويا،
”منشي“ وير وٺي مرنداسون، سامراجي اِن سارن مان.
ڪونڌر
رت ريٽو ڏيئي راوت، سنڌ کي سوغات ۾،
باک جون راسُون ويا راسي، رات ڪاري رات ۾.
سِر سَھائي سنڌ ڪارڻ، ٿيا اسونھن لئه سونھان،
ڪين ڪسندي ڪسڪيا، ڏيئي ڪنڌ پنھنجا ڪات ۾.
ٿي جبل جابر اڳيان، ڏيئي آڏ ويري واڏ کي،
نور سان نجھرا نکيري، نامور ٿيا نِيات ۾.
ٿي وڏي واڪي چيائون، وانگين جا واھيرا،
ڪين ڏينداسون ڪڏھن، ور ڏيئي واڳون وات ۾.
ٽھڪندي ٽانڊن مٿي تي، ٽھڪ تن جا ٽھڪيا،
ڏات آھي ڏيل ڏوکو، ڏک سدائين ڏات ۾.
ڏيھ ڏيا ڏيئي ڏيا سان، ڏاڍ کي ڏاري ويا،
وڍ وڍڻ جي وير ھئي، وونڪن کي وائي وات ۾.
ڪلپتين جي ڪڙم جا، ڪانئر نه ٿين ڪوپا ڪڏھن،
موت ”منشي“ مانجھين، مھندان سدائين مات ۾.
رت ريٽو ڏيئي راوت، سنڌ کي سوغات ۾،
باک جون راسُون ويا راسي، رات ڪاري رات ۾.
سِر سَھائي سنڌ ڪارڻ، ٿيا اسونھن لئه سونھان،
ڪين ڪسندي ڪسڪيا، ڏيئي ڪنڌ پنھنجا ڪات ۾.
ٿي جبل جابر اڳيان، ڏيئي آڏ ويري واڏ کي،
نور سان نجھرا نکيري، نامور ٿيا نِيات ۾.
ٿي وڏي واڪي چيائون، وانگين جا واھيرا،
ڪين ڏينداسون ڪڏھن، ور ڏيئي واڳون وات ۾.
ٽھڪندي ٽانڊن مٿي تي، ٽھڪ تن جا ٽھڪيا،
ڏات آھي ڏيل ڏوکو، ڏک سدائين ڏات ۾.
ڏيھ ڏيا ڏيئي ڏيا سان، ڏاڍ کي ڏاري ويا،
وڍ وڍڻ جي وير ھئي، وونڪن کي وائي وات ۾.
ڪلپتين جي ڪڙم جا، ڪانئر نه ٿين ڪوپا ڪڏھن،
موت ”منشي“ مانجھين، مھندان سدائين مات ۾.
لطيف در دانھن
ھتي ته چارئي پھر چڙھي پيو، سوريءَ سائين سچ لطيف،
سون ڏيئي اڄ سوڌين ويٺا، ڪيئي ڪوڏيون ڪڃ لطيف.
سنڌ سموري سانگيئڙن جي، سائين سوگھي منجھ سنگھر،
ڌاڙيلن جا ڌرتيءَ ھِن تي، ڌار مچي ويا آھن ڌمچر،
پورھيتن جو پورھيو وڪجي، ساءِِ سستو رت پگھر،
راڻا راتو رات ڪُٺا ڪئين، ڪيئي قيدن ۾ ڪونڌر،
جيجل جيءَ ۾ جل جلن ٿا، جاڳ وراءِ واڳ لطيف،
ڀونءِ سڄي ڀڙڀانگ ڀٽائي، ڀاڳيئڙن جا ڀاڳ لطيف....!!
دم قدم تي ديس وندن لئه، در در اڏيل دام ھتي،
ناز نپايل ناريون ڪيئي، ننگ ڀريون نيلام ھتي،
پنھنجي گھر ۾ چور اسين ٿا، سڏجون صبح شام ھتي،
سَچ چڙھي پيو سؤريءَ سائين، کاھڙ ساري کام ھتي،
گھر گھر ٽنگيل ٽياسن ۾، اڄ ڳاڙھا ڳاڙھا گھوٽ لطيف،
مھر ڪري اچ ماروئڙن تي، ماڳن پنھنجي موٽ لطيف....!!
ڪت نه ڪڻڪي ڪڙمي ڪاري، نه ڪا وڄائي چال چڙي،
پڄران پسيو پڊ ۽ پينگھا، اکين مان پيا لڙڪ لڙي،
ويا دڪاري ولر واري، جن سان منھنجي جيءَ جڙي،
ڏينھن گذاريان تن ري ڏسڪي، رات گذاريان روئي رڙي،
سينڍ نه سڻجي وانجھيو آھي، جھونگارن کان جھنگ لطيف،
ڪين ڪٿي ٿا پسجن پيارن، ڍاٽيئڙن جا ڍنگ لطيف....!!
دؤر ڇڏي ويو درياه سارو، ڪين ڪنن ڪڙڪاٽ ھتي،
اڄ نه ٻولي ٻاٻاڻن جي، ڀاڳين جو ڀُڻڪاٽ ھتي،
مورن مينھن مڙڻ ڇڏيو ۽، ڪونج نه ڪا ڪڻڪاٽ ھتي،
دردن ماريل دلگيرن جي، دل دل ۾ دونھاٽ ھتي.
اڄ نه ڪو چونگار چڙي ۽، چوڙيلين جا چاڳ لطيف،
ست ڀتيرو ساڳ نه ڪو ڪو، دو ديرين جا داڳ لطيف....!!
دونھيون وِسائي پيھون ڊاھي، لاشڪ ويئڙا لال لڏي،
سيني جا جي ساھ سھارا، سانگي ويا سي ساٿ سڏي،
ڇانگون ڇوڙي ڪلا اکوڙي، ڇني ڇورو ويا ڇڏي،
رند نھاريان ھنجون ھاريان، ويئڙا گوندر منجھ گڏي؛
واھر ٿي اچ مون ته ولھيءَ تي، واڳون پنھنجون وار لطيف،
مون لئه ڌرتي ڌڳ ڌڳي پئي، ڌنارن کان ڌار لطيف....!!
اچ کڻي ڪو مچ ڙي سائين، جھانگين ڪارڻ جھول ڀري،
جنھن جي ڏسندي جبر جلي ۽، لاھيون ڏيھ تان ڏاڍ ڏري،
جوت جلايون ساري جڳ ۾، جابر سان ڪا جنگ ڪري،
گھر گھر ”منشي“ گل ٽڙن ۽، آزادي جي جوت جلي،
ٻيجل جو اڄ روپ وٺي ڪو، چوري اھڙو چنگ لطيف،
سورھ ڏيندا سِر ائين جيئن، سارين وڍجن سنگ لطيف....!!
*
ھتي ته چارئي پھر چڙھي پيو، سوريءَ سائين سچ لطيف،
سون ڏيئي اڄ سوڌين ويٺا، ڪيئي ڪوڏيون ڪڃ لطيف.
سنڌ سموري سانگيئڙن جي، سائين سوگھي منجھ سنگھر،
ڌاڙيلن جا ڌرتيءَ ھِن تي، ڌار مچي ويا آھن ڌمچر،
پورھيتن جو پورھيو وڪجي، ساءِِ سستو رت پگھر،
راڻا راتو رات ڪُٺا ڪئين، ڪيئي قيدن ۾ ڪونڌر،
جيجل جيءَ ۾ جل جلن ٿا، جاڳ وراءِ واڳ لطيف،
ڀونءِ سڄي ڀڙڀانگ ڀٽائي، ڀاڳيئڙن جا ڀاڳ لطيف....!!
دم قدم تي ديس وندن لئه، در در اڏيل دام ھتي،
ناز نپايل ناريون ڪيئي، ننگ ڀريون نيلام ھتي،
پنھنجي گھر ۾ چور اسين ٿا، سڏجون صبح شام ھتي،
سَچ چڙھي پيو سؤريءَ سائين، کاھڙ ساري کام ھتي،
گھر گھر ٽنگيل ٽياسن ۾، اڄ ڳاڙھا ڳاڙھا گھوٽ لطيف،
مھر ڪري اچ ماروئڙن تي، ماڳن پنھنجي موٽ لطيف....!!
ڪت نه ڪڻڪي ڪڙمي ڪاري، نه ڪا وڄائي چال چڙي،
پڄران پسيو پڊ ۽ پينگھا، اکين مان پيا لڙڪ لڙي،
ويا دڪاري ولر واري، جن سان منھنجي جيءَ جڙي،
ڏينھن گذاريان تن ري ڏسڪي، رات گذاريان روئي رڙي،
سينڍ نه سڻجي وانجھيو آھي، جھونگارن کان جھنگ لطيف،
ڪين ڪٿي ٿا پسجن پيارن، ڍاٽيئڙن جا ڍنگ لطيف....!!
دؤر ڇڏي ويو درياه سارو، ڪين ڪنن ڪڙڪاٽ ھتي،
اڄ نه ٻولي ٻاٻاڻن جي، ڀاڳين جو ڀُڻڪاٽ ھتي،
مورن مينھن مڙڻ ڇڏيو ۽، ڪونج نه ڪا ڪڻڪاٽ ھتي،
دردن ماريل دلگيرن جي، دل دل ۾ دونھاٽ ھتي.
اڄ نه ڪو چونگار چڙي ۽، چوڙيلين جا چاڳ لطيف،
ست ڀتيرو ساڳ نه ڪو ڪو، دو ديرين جا داڳ لطيف....!!
دونھيون وِسائي پيھون ڊاھي، لاشڪ ويئڙا لال لڏي،
سيني جا جي ساھ سھارا، سانگي ويا سي ساٿ سڏي،
ڇانگون ڇوڙي ڪلا اکوڙي، ڇني ڇورو ويا ڇڏي،
رند نھاريان ھنجون ھاريان، ويئڙا گوندر منجھ گڏي؛
واھر ٿي اچ مون ته ولھيءَ تي، واڳون پنھنجون وار لطيف،
مون لئه ڌرتي ڌڳ ڌڳي پئي، ڌنارن کان ڌار لطيف....!!
اچ کڻي ڪو مچ ڙي سائين، جھانگين ڪارڻ جھول ڀري،
جنھن جي ڏسندي جبر جلي ۽، لاھيون ڏيھ تان ڏاڍ ڏري،
جوت جلايون ساري جڳ ۾، جابر سان ڪا جنگ ڪري،
گھر گھر ”منشي“ گل ٽڙن ۽، آزادي جي جوت جلي،
ٻيجل جو اڄ روپ وٺي ڪو، چوري اھڙو چنگ لطيف،
سورھ ڏيندا سِر ائين جيئن، سارين وڍجن سنگ لطيف....!!
*
پوڙھي جھور ھي ورھن کان
ڏس، ويٺي روئي لاڪب ۾،
رويو رڙيو لڙڪن سان ٿي، منھڙو ڌوئي لاڪب ۾.
آدم سنڀري حوا به سنڀري، سنڀري نوح طوفان،
چڳن ۾ چيڙون لٽا به ليڙون، جھڙي ڪر بيجان؛
مرضن ماريل ڏکڙن ڌاريل، ھلڻ ڪنا حيران،
ايندن ويندن چوري چپڙا، ڪجھ پئي چوءِ لاڪب ۾....!!
پڃيم ڪنھن جي ڄائي آھين، ڪھڙي ڏوھ ۾ آئي آھين،
ڪين سڃاپي تون ته سگھين ٿي، دائي آھين ٻائي آھين،
رت رُئين ٿي جڳ جئين ٿي؛ تون ڪا شاھ جي وائي آھين،
ھوريا ھوريان ھڪڙي نڪتي؛ ھوءِ ھوءِ لاڪب ۾....!!
جھڄندي جھرندي جھٽ پٽ مونسان، جھونگر ڪئي ھي جھانگياڻي،
ڪڏھن مان به ھئس او مٺڙا، ملڪ سڄي جي مھا راڻي،
پنھنجن مونکي پاتو آھي؛ ڄيري ھن ۾ ڄاڻي واڻي،
پڇتائيندا رھيا آخر، پاڻ به پوءِ لاڪب ۾....!!
مون ۾ سھڻي واري سچائي، مون ۾ نوريءَ وارو نياز،
سسئيءَ وارا سور به مون ۾، مون ۾ مومل جو ته مجاز،
منھنجو سچل سامي سانوڻ، منھنجو ڀٽ ڌڻي آواز،
مان خود مارئي، اڄ آ منھنجي، لڄ ۽ لوئي لاڪب ۾....!!
مون ته وراڻيو تنھنجا ھاڻي، جاڳيا ”منشي“ پُٽ جَواڻ،
ھوشو، حيدر، بلو، صادق؛ جن جا سر مٿي سانڌاڻ،
دودا، ننگر، ڀونگر، جاڳيا؛ ھاڻ ڪڍين ڇو ڪنھن جي ڪاڻ،
سڻيو ڳالھيون سرھي ٿئي پئي، پرڙا سوءِ لاڪب ۾....!!
رويو رڙيو لڙڪن سان ٿي، منھڙو ڌوئي لاڪب ۾.
آدم سنڀري حوا به سنڀري، سنڀري نوح طوفان،
چڳن ۾ چيڙون لٽا به ليڙون، جھڙي ڪر بيجان؛
مرضن ماريل ڏکڙن ڌاريل، ھلڻ ڪنا حيران،
ايندن ويندن چوري چپڙا، ڪجھ پئي چوءِ لاڪب ۾....!!
پڃيم ڪنھن جي ڄائي آھين، ڪھڙي ڏوھ ۾ آئي آھين،
ڪين سڃاپي تون ته سگھين ٿي، دائي آھين ٻائي آھين،
رت رُئين ٿي جڳ جئين ٿي؛ تون ڪا شاھ جي وائي آھين،
ھوريا ھوريان ھڪڙي نڪتي؛ ھوءِ ھوءِ لاڪب ۾....!!
جھڄندي جھرندي جھٽ پٽ مونسان، جھونگر ڪئي ھي جھانگياڻي،
ڪڏھن مان به ھئس او مٺڙا، ملڪ سڄي جي مھا راڻي،
پنھنجن مونکي پاتو آھي؛ ڄيري ھن ۾ ڄاڻي واڻي،
پڇتائيندا رھيا آخر، پاڻ به پوءِ لاڪب ۾....!!
مون ۾ سھڻي واري سچائي، مون ۾ نوريءَ وارو نياز،
سسئيءَ وارا سور به مون ۾، مون ۾ مومل جو ته مجاز،
منھنجو سچل سامي سانوڻ، منھنجو ڀٽ ڌڻي آواز،
مان خود مارئي، اڄ آ منھنجي، لڄ ۽ لوئي لاڪب ۾....!!
مون ته وراڻيو تنھنجا ھاڻي، جاڳيا ”منشي“ پُٽ جَواڻ،
ھوشو، حيدر، بلو، صادق؛ جن جا سر مٿي سانڌاڻ،
دودا، ننگر، ڀونگر، جاڳيا؛ ھاڻ ڪڍين ڇو ڪنھن جي ڪاڻ،
سڻيو ڳالھيون سرھي ٿئي پئي، پرڙا سوءِ لاڪب ۾....!!
ڊي- پي- آر
سنڌ کي سوگھو ڪيو، سرڪار، ڊي- پي- آر ۾،
قوم جو ٻڍڙو جوان- ھر ٻار، ڊي- پي- آر ۾.
سوچ سانچي سيل ٿي ۽، سچ پيو سوُريءَ چڙھي،
ڪو ڪٿي ڪُونڌر ڪڙھي ۽، ڪو ڪٿي ڪلھو ڪڙھي،
ڪنھن ڇڏيو ھي موت جو، منشور مارن تي مڙھي،
پر اسان جي لئه غلامي، گار ڊي- پي- آر ۾....!!
ھي ته دريا خان دودي، ۽ ڏاھر جو خمير،
جوڻ ٻيءَ ۾ جاڳيا، آھن زماني جا ضمير،
ڪيترا ڪُھندين تون قاتل، قوم ھي آھي ڪثير،
آزماءِ تن کي ڀل، سؤ بار ڊي- پي- آر ۾....!!
سنڌ پئي جيئندي سدا سَو، سُور ۽ سختيون سھي،
لوح پڻ ويندا لھي ۽، ڊوھ تو پوندا ڊھي،
رھبري جي روپ ۾ ھت، ڪئين ويا رھزن رھي،
تون به تن وانگي ئي مارو، مار ڊي- پي- آر ۾....!!
رات کي رت ڏيڻ جي لئه، ڪيئي اڄ راڻا اُٿيا،
ھر طرف کان ھوڪ حق تي، ھُل ھاواڻا اُٿيا،
ڪاسبي ھاري، ڪمي، پورھيت پُري پاڻا اُٿيا،
ڪوڙ جو ڪيسين ڪندين، وھنوار ڊي- پي- آر ۾....!!
تون ته ڇا تو کان وڏا، غدار ويا غرقور ٿي،
ويا کپي کامي مري، مارن ھٿان مجبور ٿي،
تون به ساعت سانگين لئه، سنڌ تي ڀل سور ٿي،
موج ڪر ”منشي“ چوي، ڏينھن چار ڊي- پي- آر ۾....!!
سنڌ کي سوگھو ڪيو، سرڪار، ڊي- پي- آر ۾،
قوم جو ٻڍڙو جوان- ھر ٻار، ڊي- پي- آر ۾.
سوچ سانچي سيل ٿي ۽، سچ پيو سوُريءَ چڙھي،
ڪو ڪٿي ڪُونڌر ڪڙھي ۽، ڪو ڪٿي ڪلھو ڪڙھي،
ڪنھن ڇڏيو ھي موت جو، منشور مارن تي مڙھي،
پر اسان جي لئه غلامي، گار ڊي- پي- آر ۾....!!
ھي ته دريا خان دودي، ۽ ڏاھر جو خمير،
جوڻ ٻيءَ ۾ جاڳيا، آھن زماني جا ضمير،
ڪيترا ڪُھندين تون قاتل، قوم ھي آھي ڪثير،
آزماءِ تن کي ڀل، سؤ بار ڊي- پي- آر ۾....!!
سنڌ پئي جيئندي سدا سَو، سُور ۽ سختيون سھي،
لوح پڻ ويندا لھي ۽، ڊوھ تو پوندا ڊھي،
رھبري جي روپ ۾ ھت، ڪئين ويا رھزن رھي،
تون به تن وانگي ئي مارو، مار ڊي- پي- آر ۾....!!
رات کي رت ڏيڻ جي لئه، ڪيئي اڄ راڻا اُٿيا،
ھر طرف کان ھوڪ حق تي، ھُل ھاواڻا اُٿيا،
ڪاسبي ھاري، ڪمي، پورھيت پُري پاڻا اُٿيا،
ڪوڙ جو ڪيسين ڪندين، وھنوار ڊي- پي- آر ۾....!!
تون ته ڇا تو کان وڏا، غدار ويا غرقور ٿي،
ويا کپي کامي مري، مارن ھٿان مجبور ٿي،
تون به ساعت سانگين لئه، سنڌ تي ڀل سور ٿي،
موج ڪر ”منشي“ چوي، ڏينھن چار ڊي- پي- آر ۾....!!
دوکو
چنڊال چوڪڙي ھي، چونڊي چڪر ڏٺوسين،
پورھيت پٽڻ پٽين پيا، ھارين حشر ڏٺوسين.
اخبار- ريڊيو- ٽي- وي، ڌوتين ڌُتار ڌرڻيون،
سانگين جا ساھ سوگھا، ۽ ڏيل ڏک ۾ ڏرڻيون،
ڪھڙي خبر ته آھن، باھيون اسان تي ٻرڻيون،
جمھوريت جو جلوو، خنجر جگر ڏٺوسين....!!
ڪيڏو نه قوم سان ڪنھن، ڪيئڙو فريب دوکو؛
دل ۾ دغا دروھي، ٻولي چپن مان چوکو،
حيران آھي ھرڪو، پورھيت مزور پوکو،
جڳ تي نه ڪو جڳن کان، اھڙو جبر ڏٺوسين....!!
قانون کي ڪُھن ھِت، ھڪ ڪورٽون ٻيا ٿاڻا،
انصاف جي اکر لئه، وانگي وتن ويڳاڻا،
ھن حال جي حقيقت، مان ڄاڻندي نه ڄاڻا،
ڀاڳيو ٻڌل ۽ چور ھت، آزاد ير ڏٺوسين....!!
بازيگرن جي ٽولي، ڇڏيا ڪئين راڄ رولي،
چورن جي ور چڙھي ويا، ڀاڳيا وڏي ڪنھن ڀولي،
”منشي“ متان ڇڏين تون، کاھڙ ۾ ڳالھ کولي،
سوريءَ تي سچ کي چڙھندي، شام و سحر ڏٺوسين....!!
*
چنڊال چوڪڙي ھي، چونڊي چڪر ڏٺوسين،
پورھيت پٽڻ پٽين پيا، ھارين حشر ڏٺوسين.
اخبار- ريڊيو- ٽي- وي، ڌوتين ڌُتار ڌرڻيون،
سانگين جا ساھ سوگھا، ۽ ڏيل ڏک ۾ ڏرڻيون،
ڪھڙي خبر ته آھن، باھيون اسان تي ٻرڻيون،
جمھوريت جو جلوو، خنجر جگر ڏٺوسين....!!
ڪيڏو نه قوم سان ڪنھن، ڪيئڙو فريب دوکو؛
دل ۾ دغا دروھي، ٻولي چپن مان چوکو،
حيران آھي ھرڪو، پورھيت مزور پوکو،
جڳ تي نه ڪو جڳن کان، اھڙو جبر ڏٺوسين....!!
قانون کي ڪُھن ھِت، ھڪ ڪورٽون ٻيا ٿاڻا،
انصاف جي اکر لئه، وانگي وتن ويڳاڻا،
ھن حال جي حقيقت، مان ڄاڻندي نه ڄاڻا،
ڀاڳيو ٻڌل ۽ چور ھت، آزاد ير ڏٺوسين....!!
بازيگرن جي ٽولي، ڇڏيا ڪئين راڄ رولي،
چورن جي ور چڙھي ويا، ڀاڳيا وڏي ڪنھن ڀولي،
”منشي“ متان ڇڏين تون، کاھڙ ۾ ڳالھ کولي،
سوريءَ تي سچ کي چڙھندي، شام و سحر ڏٺوسين....!!
*
ويا گورا وريا ڪارا،
فڪر بدليا نه فن بدليا.
نه بدليو ڪو نظام، ھن ملڪ جو باقي بدن بدليا.
ڪئين قائد مڙھينِ قانون، ڪارا قوم جي ڪنڌ ۾،
ڪھاڙيون ڪھڻ لئه ساڳيون، رڳو ڳاٽيون ۽ ڳَن بدليا....!!
ڏينھان ڏينھن پيا وڃن وڌندا، پياڪو رت پورھيت جا؛
نه سانگي ڏينھن سگھو سنڀرن، سوين ھِت سال سن بدليا....!!
اُھا گولي پئي گونجي، سدائين سنڌ وارن تي،
نسل نيپيئر سندو تن جا؛ نه تَن بدليا نه مَن بدليا....!!
متا مَڇ ملڪ ۾ ”منشي“ سڄي کاھڙ جا کڳ کائي،
ڀرم ڀانڊا کُلي پوندا، جي ڀاڳين پنھنجا ڀن بدليا....!!
*
نه بدليو ڪو نظام، ھن ملڪ جو باقي بدن بدليا.
ڪئين قائد مڙھينِ قانون، ڪارا قوم جي ڪنڌ ۾،
ڪھاڙيون ڪھڻ لئه ساڳيون، رڳو ڳاٽيون ۽ ڳَن بدليا....!!
ڏينھان ڏينھن پيا وڃن وڌندا، پياڪو رت پورھيت جا؛
نه سانگي ڏينھن سگھو سنڀرن، سوين ھِت سال سن بدليا....!!
اُھا گولي پئي گونجي، سدائين سنڌ وارن تي،
نسل نيپيئر سندو تن جا؛ نه تَن بدليا نه مَن بدليا....!!
متا مَڇ ملڪ ۾ ”منشي“ سڄي کاھڙ جا کڳ کائي،
ڀرم ڀانڊا کُلي پوندا، جي ڀاڳين پنھنجا ڀن بدليا....!!
*
ڪورٽ ڪرسي ٿاڻا عوامي،
گھوٽن پيڙھين گھاڻا عوامي،
ملي ويو منشور عوامي، سانگيئڙن تي سور عوامي،
مير عوامي پير عوامي، تن وٽ ترڪش تير عوامي،
جيل عوامي ويل عوامي، ھتي ھزارين کيل عوامي،
اچي ويو نئون دور عوامي، چئني ڏسين چور عوامي،
ساري سنڌي ۾ سور عوامي، رھزن رشوت خور عوامي،
آھي ھتي ھر چيز عوامي.
ڏينھن عوامي رات عوامي، ڪنڌ عوامي ڪات عوامي،
ھتي حساب ڪتاب عوامي، چڪلا ڪلب شراب عوامي،
رئيس ڪڏن ھت ريس عوامي، ڪوڙا ڪئين ھت ڪيس عوامي،
رھزن جا ڪئين رنگ عوامي، سيري ويا سڀ سنگ عوامي،
مارن جو ھر مال عوامي، ڪاھي ويا سڀ ڪالھ عوامي،
آھي ھتي ھر چيز عوامي.
موٽر بنگلو ڪار عوامي، پاھ بکن ۾ پنھوار عوامي،
لؤنيارن لڄ لُٽ عوامي، ظلم ھتي اڻ کُٽ عوامي،
جھانگيئڙن تي جھير عوامي، ڪاتي ڪنڌ ۽ سير عوامي،
ظالم زميندار عوامي، ھارين ظلم ھزار عوامي،
بوري زميندار عوامي، چنڙ صوبيدار عوامي،
صادق ھاري ملاح عوامي، گولي تنھن کي ڦاه عوامي،
عام ھتي آھي ماس عوامي، کائن تنھن کي خاص عوامي،
آھي ھتي ھر چيز عوامي.
*
ملي ويو منشور عوامي، سانگيئڙن تي سور عوامي،
مير عوامي پير عوامي، تن وٽ ترڪش تير عوامي،
جيل عوامي ويل عوامي، ھتي ھزارين کيل عوامي،
اچي ويو نئون دور عوامي، چئني ڏسين چور عوامي،
ساري سنڌي ۾ سور عوامي، رھزن رشوت خور عوامي،
آھي ھتي ھر چيز عوامي.
ڏينھن عوامي رات عوامي، ڪنڌ عوامي ڪات عوامي،
ھتي حساب ڪتاب عوامي، چڪلا ڪلب شراب عوامي،
رئيس ڪڏن ھت ريس عوامي، ڪوڙا ڪئين ھت ڪيس عوامي،
رھزن جا ڪئين رنگ عوامي، سيري ويا سڀ سنگ عوامي،
مارن جو ھر مال عوامي، ڪاھي ويا سڀ ڪالھ عوامي،
آھي ھتي ھر چيز عوامي.
موٽر بنگلو ڪار عوامي، پاھ بکن ۾ پنھوار عوامي،
لؤنيارن لڄ لُٽ عوامي، ظلم ھتي اڻ کُٽ عوامي،
جھانگيئڙن تي جھير عوامي، ڪاتي ڪنڌ ۽ سير عوامي،
ظالم زميندار عوامي، ھارين ظلم ھزار عوامي،
بوري زميندار عوامي، چنڙ صوبيدار عوامي،
صادق ھاري ملاح عوامي، گولي تنھن کي ڦاه عوامي،
عام ھتي آھي ماس عوامي، کائن تنھن کي خاص عوامي،
آھي ھتي ھر چيز عوامي.
*
ھڪڙو شاعر، جيل جي
ڪوٺي، سوچيو ويٺو سوچي،
سوچي، لُؤن لُؤن لوچي، ھڪڙو شاعر.
ٽنگون ٻانھون زنجيرن ۾، زنجيرن تي سوچي،
وردين ۾ خنزير ڏسي ٿو، زنجيرن تي سوچي.
قوم سندي تقدير ڏسي ٿو، تقديرن تي سوچي،
سچ چوڻ تقصير ڏسي ٿو، تقصيرن تي سوچي.
ماضيءَ جا مھمير ڏسي ٿو، مھميرن تي سوچي.
پنھنجن جا ضمير ڏسي ٿو، ضميرن تي سوچي.
جھانگيئڙن جا جھير ڏسي ٿو، جھيرن تي سوچي،
ديس وندا دلگير ڏسي ٿو، دلگيرن تي سوچي.
*
سوچي، لُؤن لُؤن لوچي، ھڪڙو شاعر.
ٽنگون ٻانھون زنجيرن ۾، زنجيرن تي سوچي،
وردين ۾ خنزير ڏسي ٿو، زنجيرن تي سوچي.
قوم سندي تقدير ڏسي ٿو، تقديرن تي سوچي،
سچ چوڻ تقصير ڏسي ٿو، تقصيرن تي سوچي.
ماضيءَ جا مھمير ڏسي ٿو، مھميرن تي سوچي.
پنھنجن جا ضمير ڏسي ٿو، ضميرن تي سوچي.
جھانگيئڙن جا جھير ڏسي ٿو، جھيرن تي سوچي،
ديس وندا دلگير ڏسي ٿو، دلگيرن تي سوچي.
*
جڏھن ڪورٽ اندر ڪونڌر،
ڪروڙين ھي ڪُڏي پوندا،
لَتن سان لرزجي سارا، ھي لوھي در لڏي پوندا.
اُٿن جيڪر کائي ڌڌڪو، ڌڻي ھي ڌڱ ڌرتيءَ جا،
ته ڌاڙيلن جا ڌڙ ڌرتيءَ تي، ھڪ ڌم سان ڌڏي پوندا....!!
جڏھن تڙ سڀ ڪندا تابع، ٻاٻاڻا ٻيڙيـين وارث،
تڏھن تونگر ھي اڻ تارو، ٻاتاڙا ٿي ٻڏي پوندا....!!
ڪري ھڪلون حَقن ڪارڻ، اُٿن ”منشي“ جي مِڙ مارو،
ته قاتل قوم ڪڪڙن جيئن، لڪڻ لئه ڪنھن کُڏي پوندا....!!
*
لَتن سان لرزجي سارا، ھي لوھي در لڏي پوندا.
اُٿن جيڪر کائي ڌڌڪو، ڌڻي ھي ڌڱ ڌرتيءَ جا،
ته ڌاڙيلن جا ڌڙ ڌرتيءَ تي، ھڪ ڌم سان ڌڏي پوندا....!!
جڏھن تڙ سڀ ڪندا تابع، ٻاٻاڻا ٻيڙيـين وارث،
تڏھن تونگر ھي اڻ تارو، ٻاتاڙا ٿي ٻڏي پوندا....!!
ڪري ھڪلون حَقن ڪارڻ، اُٿن ”منشي“ جي مِڙ مارو،
ته قاتل قوم ڪڪڙن جيئن، لڪڻ لئه ڪنھن کُڏي پوندا....!!
*
اسان ھر دور جي حاڪم،
کي حق جي ڳالھ چونداسون،
اسان وانگين جي ھر ويري، وڏيري ساڻ وڙھنداسون.
ڀلي ڪيسنِ ۾ اٽڪايو، ڀلي ڦاسين تي ڦٿڪايو،
ڀلي لوھن م لٽڪايو، ڀلي ٽانڊن تي ٽھڪايو،
ڀلي سورين تي سھڪايو، ڀلي ميدان ۾ مارايو،
اسان سُوري تي پنھنجي ديس، جا نعرا پيا ھڻنداسون....!!
اسان دودا ھميراڻي، ۽ دريا خان دُولھاڻي،
اسان لاکا ته ڦولھاڻي، اسان ھيمون به ڪالاڻي،
اسان صادق مزاراڻي، اسان سان شاھ سچل ساڻي،
اسان مھمير ميدان ۾، مرڻ کان ڪين مُڙنداسيون....!!
ھي اسي لک جي آبادي، گُھري ٿي پنھنجي آزادي،
ڪنداسون پنھنجي قُوتَ ساڻ، بي پاڙن جي بربادي،
سدا سانگين جي شھزادي، متي مھراڻ جي وادي،
انھيءَ مان سامراجي لوڌ، لوڌي نيٺ ڪڍنداسون....!!
ھتي ڌاريان جي ڌاڙيلا، سڀيئي گڏجي گُرو چيلا،
وجھي وانگين ۾ واويلا، ويا ڀيلي ٻنيون ٻيلا،
ڪري مارو اُٿيا ميلا، وھائي رت سندا ريلا،
ورھن جا وير ويرين کان، وڙھي ھڪ ڏينھن وٺنداسون....!!
مِڙيا ”منشي“ اجھي مارو، وطن پنھنجي سندا وارو،
ڪري ھر درد پنھنجي جو، ٿا ڄاڻن سي دوا دارو،
لکين لھرين منجھان لاشڪ، تري ڄاڻن اِھي تارو،
اسان اکِ سامراجي ڪابه، سنڌڙيءَ ۾ نه سھنداسون....!!
*
اسان وانگين جي ھر ويري، وڏيري ساڻ وڙھنداسون.
ڀلي ڪيسنِ ۾ اٽڪايو، ڀلي ڦاسين تي ڦٿڪايو،
ڀلي لوھن م لٽڪايو، ڀلي ٽانڊن تي ٽھڪايو،
ڀلي سورين تي سھڪايو، ڀلي ميدان ۾ مارايو،
اسان سُوري تي پنھنجي ديس، جا نعرا پيا ھڻنداسون....!!
اسان دودا ھميراڻي، ۽ دريا خان دُولھاڻي،
اسان لاکا ته ڦولھاڻي، اسان ھيمون به ڪالاڻي،
اسان صادق مزاراڻي، اسان سان شاھ سچل ساڻي،
اسان مھمير ميدان ۾، مرڻ کان ڪين مُڙنداسيون....!!
ھي اسي لک جي آبادي، گُھري ٿي پنھنجي آزادي،
ڪنداسون پنھنجي قُوتَ ساڻ، بي پاڙن جي بربادي،
سدا سانگين جي شھزادي، متي مھراڻ جي وادي،
انھيءَ مان سامراجي لوڌ، لوڌي نيٺ ڪڍنداسون....!!
ھتي ڌاريان جي ڌاڙيلا، سڀيئي گڏجي گُرو چيلا،
وجھي وانگين ۾ واويلا، ويا ڀيلي ٻنيون ٻيلا،
ڪري مارو اُٿيا ميلا، وھائي رت سندا ريلا،
ورھن جا وير ويرين کان، وڙھي ھڪ ڏينھن وٺنداسون....!!
مِڙيا ”منشي“ اجھي مارو، وطن پنھنجي سندا وارو،
ڪري ھر درد پنھنجي جو، ٿا ڄاڻن سي دوا دارو،
لکين لھرين منجھان لاشڪ، تري ڄاڻن اِھي تارو،
اسان اکِ سامراجي ڪابه، سنڌڙيءَ ۾ نه سھنداسون....!!
*
گوندر ماڪ ڍونگر گذاري
وياسون،
پکي ٽوڙي پڃرا، اُڏاري وياسون.
مَقام ئي مُقامن ۾ مليا اسان کي،
لکين مڙھ مسيح ٿي اُٿاري وياسون....!!
ڏيئي رات کي رت پرھ ڪئي سون پيدا،
جھان ۾ سوين سج اُڀاري وياسون....!!
ڪُٺا جن ڪسابن کان انسان اڏين تي،
اسان لک اڏين تان اُڪاري وياسون....!!
ڏيئي موت کي مات ”منشي“ مئاسون،
مگر نئين نسل کي اجاري وياسون....!!
پکي ٽوڙي پڃرا، اُڏاري وياسون.
مَقام ئي مُقامن ۾ مليا اسان کي،
لکين مڙھ مسيح ٿي اُٿاري وياسون....!!
ڏيئي رات کي رت پرھ ڪئي سون پيدا،
جھان ۾ سوين سج اُڀاري وياسون....!!
ڪُٺا جن ڪسابن کان انسان اڏين تي،
اسان لک اڏين تان اُڪاري وياسون....!!
ڏيئي موت کي مات ”منشي“ مئاسون،
مگر نئين نسل کي اجاري وياسون....!!
گھر گھر گھور انڌيرو،
گھر گھر گھور انڌيرو،
راڄ مٿان راڪاس ڦري ويو، ڀُڻڪو ناھي ڀليرو.
دور ڪٿي ھئا ڏيئڙا ڏسبا، سي پڻ اڄ نه اُجھاڻا،
ڪٿي ٽانڊاڻي چڻنگ نه چمڪي، ڪھڙا منڊ منڊاڻا،
ڪاري رات ھي ڪاريھر جيئن، ڪِکي جلائي جيئرو....!!
گھر منجھان ڪو ڳاٽ کڻيو پيو، ٻاٽ ۾ ٻاري لاٽ،
واٽھڙن لئه وٽِ کي سوري، ويٺو ٺاھي واٽ،
تابش ڏس طوفان مٿس ٻيو، وري واءُ تِکيرو....!!
انھي پوڙھي پُٺِ ۾ پئه جو، ڏيئڙا ڏيھ ڏيکاري،
جلندي پچندي ٻرندي سڙندي، ٻرنديءَ کي پيو ٻاري،
ڪُڙم جي ڪارڻ اُھس اندر جنھن، دل ۾ دردن ديرو....!!
پارھيڙي پيا تنھن جي پُٺِ ۾، پنھنجا دام پکينڙي،
ڍٻ ۽ ڍٻيون ڪُڙھيون اُڇلون، ونجھيون وڻ وڻ ويڙھي،
بازن جي گھيري ۾ ھوندي، ”منشي“ ڳٽڪي ڳيرو....!!
*
راڄ مٿان راڪاس ڦري ويو، ڀُڻڪو ناھي ڀليرو.
دور ڪٿي ھئا ڏيئڙا ڏسبا، سي پڻ اڄ نه اُجھاڻا،
ڪٿي ٽانڊاڻي چڻنگ نه چمڪي، ڪھڙا منڊ منڊاڻا،
ڪاري رات ھي ڪاريھر جيئن، ڪِکي جلائي جيئرو....!!
گھر منجھان ڪو ڳاٽ کڻيو پيو، ٻاٽ ۾ ٻاري لاٽ،
واٽھڙن لئه وٽِ کي سوري، ويٺو ٺاھي واٽ،
تابش ڏس طوفان مٿس ٻيو، وري واءُ تِکيرو....!!
انھي پوڙھي پُٺِ ۾ پئه جو، ڏيئڙا ڏيھ ڏيکاري،
جلندي پچندي ٻرندي سڙندي، ٻرنديءَ کي پيو ٻاري،
ڪُڙم جي ڪارڻ اُھس اندر جنھن، دل ۾ دردن ديرو....!!
پارھيڙي پيا تنھن جي پُٺِ ۾، پنھنجا دام پکينڙي،
ڍٻ ۽ ڍٻيون ڪُڙھيون اُڇلون، ونجھيون وڻ وڻ ويڙھي،
بازن جي گھيري ۾ ھوندي، ”منشي“ ڳٽڪي ڳيرو....!!
*
ڏسي دل ڏکي ٿي، ڏکن جو
سماج،
ڪري ناس ڇڏيو، ھي ڦُر جو رواج.
ڇڏي ننڊ آرسَ، ھي اُٿيا جڏھن،
ڪندا تنھنجا طاقت، سان تاراج تاج....!!
وڏيرا ورھن کان، تو وانگي ڦُريا،
نه ھاڻي ھي ڏيندا، تو داڻو اناج....!!
ريـبي تو رمل سان، رچايو جو راڳ،
اسان اڄ انھيءَ جو به، ڄاڻون علاج....!!
مڙيا ”منشي“ مارو، مرڻ ڪاڻ مارڻ،
نه رھندي ھتي ڪا، ھاڻي تنھنجي ھاج....!!
ڪري ناس ڇڏيو، ھي ڦُر جو رواج.
ڇڏي ننڊ آرسَ، ھي اُٿيا جڏھن،
ڪندا تنھنجا طاقت، سان تاراج تاج....!!
وڏيرا ورھن کان، تو وانگي ڦُريا،
نه ھاڻي ھي ڏيندا، تو داڻو اناج....!!
ريـبي تو رمل سان، رچايو جو راڳ،
اسان اڄ انھيءَ جو به، ڄاڻون علاج....!!
مڙيا ”منشي“ مارو، مرڻ ڪاڻ مارڻ،
نه رھندي ھتي ڪا، ھاڻي تنھنجي ھاج....!!
لاھياري
مان لاڙ جي آھيان لاھياري، مان لاڙ جي آھيان لاھياري،
تنھنجي وڏيرا اک آ ميري، تنھنجي وڏيرا دل ڪاري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
مان تان من جي مور نه مندي، مون سان گڏ آ ڏاٽو گندي،
مان ته پنوھارڻ پورھيت وندي، سائين پنھنجي ساجن سندي،
ملي مارئي کان ڏات ۾ مونکي، لوئي لڄ پياري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
ڏينھن سڄو ٿي ڏاٽو ھڻان مان، شام مٿي تي ڀريون کڻان مان،
ور وڻي مون، ور کي وڻان مان، تنھنجي منھن تي ٿُڪ ھڻان مان،
تنھنجي وٺي ڏي مڙس منھنجي کي، راڻي راڄ ڪماري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
سرتين سٿ ۾ سُريت سڏجان، مري انھيءَ کان مٽيءَ ۾ گڏجان،
سچي مٽي ۽ سنڌوءَ جو پاڻي، سورن ۾ سِرجي آھيان ساماڻي،
صدين سڙيل سماج ھن جي، ”منشي“ مرضن ماري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
*
مان لاڙ جي آھيان لاھياري، مان لاڙ جي آھيان لاھياري،
تنھنجي وڏيرا اک آ ميري، تنھنجي وڏيرا دل ڪاري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
مان تان من جي مور نه مندي، مون سان گڏ آ ڏاٽو گندي،
مان ته پنوھارڻ پورھيت وندي، سائين پنھنجي ساجن سندي،
ملي مارئي کان ڏات ۾ مونکي، لوئي لڄ پياري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
ڏينھن سڄو ٿي ڏاٽو ھڻان مان، شام مٿي تي ڀريون کڻان مان،
ور وڻي مون، ور کي وڻان مان، تنھنجي منھن تي ٿُڪ ھڻان مان،
تنھنجي وٺي ڏي مڙس منھنجي کي، راڻي راڄ ڪماري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
سرتين سٿ ۾ سُريت سڏجان، مري انھيءَ کان مٽيءَ ۾ گڏجان،
سچي مٽي ۽ سنڌوءَ جو پاڻي، سورن ۾ سِرجي آھيان ساماڻي،
صدين سڙيل سماج ھن جي، ”منشي“ مرضن ماري،
مان لاڙ جي آھيان لاھياري.
*
ننڊ اچي تو ڪيئن ٿي،
ڌرتيءَ تي ڌاڙيلا،
ڏاڍَ ڏنگيو ڏيھ سارو، وانگين ۾ واويلا.
ھي سُرندو جيئن ٻُرندو، دان سِرن جا گھرندو،
چاھت مان چنگ چرندو، ٻُري اٿندا ٻيلا.
رات رتو رت روئي، لڙڪن سان منھن ڌوئي،
ڏيئي ڏوراپن ڏوئي، اُٿ سگھو البيلا.
جيجل جيءَ تي جانڊا، ٽانڊا ٻرن پيا ڪانڊا،
اچو ته گڏجون آنڊا، بيٺ ٻڌي بم گولا،
نڪ وجھن پيا نوڙي، سنڌو ٿئي پئي سوڙھي،
ڊھون ھڻو اچو ڊوڙي، ”منشي“ مچايو ميلا.
*
ڏاڍَ ڏنگيو ڏيھ سارو، وانگين ۾ واويلا.
ھي سُرندو جيئن ٻُرندو، دان سِرن جا گھرندو،
چاھت مان چنگ چرندو، ٻُري اٿندا ٻيلا.
رات رتو رت روئي، لڙڪن سان منھن ڌوئي،
ڏيئي ڏوراپن ڏوئي، اُٿ سگھو البيلا.
جيجل جيءَ تي جانڊا، ٽانڊا ٻرن پيا ڪانڊا،
اچو ته گڏجون آنڊا، بيٺ ٻڌي بم گولا،
نڪ وجھن پيا نوڙي، سنڌو ٿئي پئي سوڙھي،
ڊھون ھڻو اچو ڊوڙي، ”منشي“ مچايو ميلا.
*
ڳاءِ ڳاءِ ڳائڻا، ٿورا
ٿڃ جا لاھڻا.
ڳوٺ ڳنڱاٽيا، پيا اٿم پاٽيا،
سڏ ڏيو ساٿيا، سڏ ڏيو ساٿيا،
جوڳي بن جا ڳائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
انگ اڙجن پيا، سنڌ سڙجن پيا،
گھاٽ گھڙجن پيا، گھاٽ گھڙجن پيا،
ٻانگ ڏيئي ٻول ٻڌائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
سڏ پڙاڏو ٿئي، ڀل مھاڏو ٿئي،
ڪير آڏو اچي، ڪير آڏو اچي،
تان ھڻي تن تائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
”منشي“ مر ته مران، شل نه کيرا کران،
ڀل پيو ٻڙڪان ٻران، ڀل پيو ٻڙڪان ٻران،
بنجر باغ بنائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
ڳوٺ ڳنڱاٽيا، پيا اٿم پاٽيا،
سڏ ڏيو ساٿيا، سڏ ڏيو ساٿيا،
جوڳي بن جا ڳائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
انگ اڙجن پيا، سنڌ سڙجن پيا،
گھاٽ گھڙجن پيا، گھاٽ گھڙجن پيا،
ٻانگ ڏيئي ٻول ٻڌائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
سڏ پڙاڏو ٿئي، ڀل مھاڏو ٿئي،
ڪير آڏو اچي، ڪير آڏو اچي،
تان ھڻي تن تائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
”منشي“ مر ته مران، شل نه کيرا کران،
ڀل پيو ٻڙڪان ٻران، ڀل پيو ٻڙڪان ٻران،
بنجر باغ بنائڻا، ٿورا ٿڃ جا لاھڻا!!
پيرين نه جتڙي، بڊي جا
ڪاڙھا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا.
ڏيھ ڏھاڳيو، ڀاڳيو نه جاڳيو،
سنڌوءَ صدين کان، ستم آ ساڳيو،
پسو ڌونئري ڏينھن، ڌڙن تي ڌاڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
مارئي ڪوٽن ۾، مُنھن جوٽن ۾،
گھمن پيا گھر گھر، گھاڻا گھوٽن ۾،
راڄن ۾ رڳو، رڙيون ۽ راڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
چيھون ٿيو چولو، اَجھو نه اولو،
ڪٿي لڪائي، ڪانگن کان لولو،
ويا وڪامي، وانگين جا واڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
مندائتو ”منشي“، ڪوڪي پيو ڪڻڇي،
پوڪار ۾ ڇا چوي پيو پنڇي،
جيئڻ گھرو ٿا، جيو ٿي جاڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا.
ڏيھ ڏھاڳيو، ڀاڳيو نه جاڳيو،
سنڌوءَ صدين کان، ستم آ ساڳيو،
پسو ڌونئري ڏينھن، ڌڙن تي ڌاڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
مارئي ڪوٽن ۾، مُنھن جوٽن ۾،
گھمن پيا گھر گھر، گھاڻا گھوٽن ۾،
راڄن ۾ رڳو، رڙيون ۽ راڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
چيھون ٿيو چولو، اَجھو نه اولو،
ڪٿي لڪائي، ڪانگن کان لولو،
ويا وڪامي، وانگين جا واڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
مندائتو ”منشي“، ڪوڪي پيو ڪڻڇي،
پوڪار ۾ ڇا چوي پيو پنڇي،
جيئڻ گھرو ٿا، جيو ٿي جاڙا،
مارو ويچارا، پيرين اگھاڙا!!
نٿو جو سنڌ لئه لڙي،
نٿو جو سنڌ لئه ڪڙھي،
سو سنڌ مان لڏي وڃي، سو سنڌ کي ڇڏي وڃي.
برابري، سراسري، اسان گھرون ٿا ايتري،
پُڇي کڻي ڪو ڪيتري، اسان ٻڌايون ھيتري،
آزاد قوم جيتري، آزاد قوم جيتري،
جو سچ انھيءَ تان سڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
نکاريو سنڌڙي حُسن، ڏسي ڪيئن ڪونڌر پيا ڪُسن،
ڪروڙ ڪاھيندا اچن، ڪُسڻ جو ڪوپ پيا پڇن،
مچن مچن اندر مچن، مچن مچن اندر مچن،
جنھن وِک ھٽائي بي وڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ھي مڪليون، موھن دڙا، ٿرن برن ٿڌا گھڙا،
ٽھڪائي جنھن ٽانڊا ڪيا، کڻي ويو ٽڙ ٽپڙا،
انھيءَ ڪري ھڙا وڙا، انھيءَ ڪري ھڙا وڙا،
نٿو جو تڙ مٿان تڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ٿي انتھا ڪِيسَ جي، ۽ ڪيسين ويھندا ھيسجي،
ڇڏي ڏي ريتَ ريس جي، پُريون به وينديون پيسجي،
آ جنگ جيس جيس جي، آ جنگ جيس جيس جي،
اُٿي نه جو تڙي کڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ٻُڌين نٿو کٻي سڄي، نقارو جنگ پيو وڄي،
گھڻين ھٿين ڇپر کڄي، ھلي نه جنھن ھيئون ھڄي،
ڀڄي ڀڄي ھيئر ڀڄي، ڀڄي ڀڄي ھينئر ڀڄي،
دڙي تي داڦ بيھ دڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ھي ملڪ ”منشي“ ٿيو مکي، چوي پيو پکڻ پکي،
جڏھن به قوم آ ڪکي، لکين لھي آيا لکي،
سنڌوءَ جي سُرڪ جنھن چکي، سنڌوءَ جي سُرڪ جنھن چکي،
پيءُ نه جان سان جڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
سو سنڌ مان لڏي وڃي، سو سنڌ کي ڇڏي وڃي.
برابري، سراسري، اسان گھرون ٿا ايتري،
پُڇي کڻي ڪو ڪيتري، اسان ٻڌايون ھيتري،
آزاد قوم جيتري، آزاد قوم جيتري،
جو سچ انھيءَ تان سڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
نکاريو سنڌڙي حُسن، ڏسي ڪيئن ڪونڌر پيا ڪُسن،
ڪروڙ ڪاھيندا اچن، ڪُسڻ جو ڪوپ پيا پڇن،
مچن مچن اندر مچن، مچن مچن اندر مچن،
جنھن وِک ھٽائي بي وڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ھي مڪليون، موھن دڙا، ٿرن برن ٿڌا گھڙا،
ٽھڪائي جنھن ٽانڊا ڪيا، کڻي ويو ٽڙ ٽپڙا،
انھيءَ ڪري ھڙا وڙا، انھيءَ ڪري ھڙا وڙا،
نٿو جو تڙ مٿان تڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ٿي انتھا ڪِيسَ جي، ۽ ڪيسين ويھندا ھيسجي،
ڇڏي ڏي ريتَ ريس جي، پُريون به وينديون پيسجي،
آ جنگ جيس جيس جي، آ جنگ جيس جيس جي،
اُٿي نه جو تڙي کڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ٻُڌين نٿو کٻي سڄي، نقارو جنگ پيو وڄي،
گھڻين ھٿين ڇپر کڄي، ھلي نه جنھن ھيئون ھڄي،
ڀڄي ڀڄي ھيئر ڀڄي، ڀڄي ڀڄي ھينئر ڀڄي،
دڙي تي داڦ بيھ دڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
ھي ملڪ ”منشي“ ٿيو مکي، چوي پيو پکڻ پکي،
جڏھن به قوم آ ڪکي، لکين لھي آيا لکي،
سنڌوءَ جي سُرڪ جنھن چکي، سنڌوءَ جي سُرڪ جنھن چکي،
پيءُ نه جان سان جڙي، سو سنڌ مان لڏي وڃي....!!
حساب
اوھان گھڻيئي ڪيون الوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو،
حساب ٿيندو، ڪتاب ٿيندو، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
ٻنھي ھٿن سان، ٻئي ڪنارا، لُٽيا سنڌوءَ جا تو سال سارا،
نگر نگر مان لڳن پيا نارا، ھي اُڀ ڏاريندا اچن اوڀارا،
ٺاھيو ڪي ٽانڊن جھڙيون ٽوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
ٽڪر کي ٽوڙي، ھي جھنڊا کوڙي، ٻيائي ٻوڙي، نيندا نھوڙي،
گنجي گجن پيا، اجھي اچن پيا، جبر جھنجھوڙي، ڇڏيندا لوڙھي،
تڏا تڪيا تو چنيون ۽ چوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
وطن جا وڙھندا رڳو نه راڻا، ٻٻر کٻڙ ھي ليون ۽ لاڻا،
اوھان سان اٽڪي ھي پوندا پاڻا، ڌوڪي ڌارين جا ھي ڪڍندا ڌاڻا،
وطن جو وڻ ٽڻ ٻولي پيو ٻوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
بندوقون تاڻي، صندوقون ڀريئي، اڃان به ڪنھن پر اندر نه ٺريئي،
نھوڙي نيندئي ھي وانجھي وَرِيئي، نه ھاڻي گھٽبي ٻُنڀان جو ٻريئي،
کٽي پونديئي کٿا ۽ کوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
وکون وڌايو، وٺن واڌايون، صدائون ”منشي“ اڏين تان آيون،
ھي سنڌ ڄايون چون ٿيون مايون، نه ڏينديوسين ٻنيون ھي سايون،
لوڏيو پٽن کي ڏين ٿيون لوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
اوھان گھڻيئي ڪيون الوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو،
حساب ٿيندو، ڪتاب ٿيندو، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
ٻنھي ھٿن سان، ٻئي ڪنارا، لُٽيا سنڌوءَ جا تو سال سارا،
نگر نگر مان لڳن پيا نارا، ھي اُڀ ڏاريندا اچن اوڀارا،
ٺاھيو ڪي ٽانڊن جھڙيون ٽوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
ٽڪر کي ٽوڙي، ھي جھنڊا کوڙي، ٻيائي ٻوڙي، نيندا نھوڙي،
گنجي گجن پيا، اجھي اچن پيا، جبر جھنجھوڙي، ڇڏيندا لوڙھي،
تڏا تڪيا تو چنيون ۽ چوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
وطن جا وڙھندا رڳو نه راڻا، ٻٻر کٻڙ ھي ليون ۽ لاڻا،
اوھان سان اٽڪي ھي پوندا پاڻا، ڌوڪي ڌارين جا ھي ڪڍندا ڌاڻا،
وطن جو وڻ ٽڻ ٻولي پيو ٻوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
بندوقون تاڻي، صندوقون ڀريئي، اڃان به ڪنھن پر اندر نه ٺريئي،
نھوڙي نيندئي ھي وانجھي وَرِيئي، نه ھاڻي گھٽبي ٻُنڀان جو ٻريئي،
کٽي پونديئي کٿا ۽ کوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
وکون وڌايو، وٺن واڌايون، صدائون ”منشي“ اڏين تان آيون،
ھي سنڌ ڄايون چون ٿيون مايون، نه ڏينديوسين ٻنيون ھي سايون،
لوڏيو پٽن کي ڏين ٿيون لوليون، اوھان سان ھاڻي حساب ٿيندو.
يا سِج کُٽي، يا ٻِج
کُٽي،
يا موت اچي، يا روڳ ٽُٽي.
آھي ماٺ به قومي ڏوھ وڏو، ڇا ڏوھ وڏو پر ڊوھ وڏو،
جنھن مانجھي پانڌي موھ وڏو، تنھن لاءِ نه آھي روھ وڏو،
ھن رات جي وات ۾ ڪات ڪشي، جيسين نه ھِتي ڪا باک ڦُٽي.
يا سِج کُٽي، يا ٻِج کُٽي....!!
اُن ماٺ ته ماريا مير ميان، پئي قوم سڄي زنجير ميان،
اھا توڙئون ناھي تقدير ميان، جو جھانگين پيئڙا جھير ميان،
اُھو مرض ته لا علاج نه آ، جو ساري حياتي ڪين ڇُٽي.
يا سِج کُٽي، يا ٻِج کُٽي....!!
اُن راھ جي راھيءَ ٿَڪُ نه ٿئي، ۽ پُڄڻ حاتي پڪ نه ٿئي،
کڻي لُڪون جھولا جھڪ نه ٿئي، ان ڪُر جو ڪونڌر ڪَڪِ نه ٿئي،
يا سوريءَ سَرھو سِرُ وڃي، يا قوم تان لاھبا لوھ ڪُٽي.
يا سِج کُٽي، يا ٻج کُٽي....!!
*
يا موت اچي، يا روڳ ٽُٽي.
آھي ماٺ به قومي ڏوھ وڏو، ڇا ڏوھ وڏو پر ڊوھ وڏو،
جنھن مانجھي پانڌي موھ وڏو، تنھن لاءِ نه آھي روھ وڏو،
ھن رات جي وات ۾ ڪات ڪشي، جيسين نه ھِتي ڪا باک ڦُٽي.
يا سِج کُٽي، يا ٻِج کُٽي....!!
اُن ماٺ ته ماريا مير ميان، پئي قوم سڄي زنجير ميان،
اھا توڙئون ناھي تقدير ميان، جو جھانگين پيئڙا جھير ميان،
اُھو مرض ته لا علاج نه آ، جو ساري حياتي ڪين ڇُٽي.
يا سِج کُٽي، يا ٻِج کُٽي....!!
اُن راھ جي راھيءَ ٿَڪُ نه ٿئي، ۽ پُڄڻ حاتي پڪ نه ٿئي،
کڻي لُڪون جھولا جھڪ نه ٿئي، ان ڪُر جو ڪونڌر ڪَڪِ نه ٿئي،
يا سوريءَ سَرھو سِرُ وڃي، يا قوم تان لاھبا لوھ ڪُٽي.
يا سِج کُٽي، يا ٻج کُٽي....!!
*
وڏيرا ور ڏيئي ووٽن
لئه، وري وريا وٿاڻن تي،
ڇڏي بنگلا، ڪاھي ڪارون، ڀَڳا ڀاڳين جي ڀاڻن تي.
پنجن سالن جي پيڙھڻ لئه، سَنَد ڏيندا وري سانگي،
ڏنگيندڙ ڏيھ ساري جا، ڏسڻ ۾ ٿي ايندا ڏانگي،
سگھو گھر ۾ نه سانگين جي، دَلن ڇڏيو دلو دانگي،
کڻي نَڪ ٽين جا ٽي سؤ، ٽِلي رسيا سي ٽاڻن تي....!!
ڪرائم ڪنٽرول ائڪٽ، ۽ ڊي- پي- آر جو ٻيو ڊپُ،
ڪيسين ڪوس ھي رھندو، قوم تي ڪاتيون اھيئي ڪپُ،
سون سالن کان سانگين کي، پيو سُونگھي ھي ساڳيو سپُ،
سڙي ٿي دل ستم ڏسندي، سدا سانگي سياڻن تي....!!
پنجن سالن ۾ جن توکي، ڪري ڇڏيو پنڻ پريين،
متان تن ساڻ تون ھاري، وري سڏ ساڻ سڏ ڀريين،
نه ھي تنھنجا، ٿيا، ٿيندا، ڪو اڄڪلھ يا سڀان پريين،
سڀاڻي سڀ سوئر تو مان، ٿَڪون لاھيندا ٿاڻن تي....!!
پُساءِ تون کڻي پيارا، اھي پُرين سنديون پاڳون،
اُٿي وٺ وطن جا وارث، ھاري پنھنجي ھٿين واڳون،
چُرو گڏجو ته چنبن ساڻ، چٽ چورنِ ٿين چاڳون،
متان ڦاسو چوي ”منشي“، انھيءَ چُوڻيءَ جي داڻن تي....!!
ڇڏي بنگلا، ڪاھي ڪارون، ڀَڳا ڀاڳين جي ڀاڻن تي.
پنجن سالن جي پيڙھڻ لئه، سَنَد ڏيندا وري سانگي،
ڏنگيندڙ ڏيھ ساري جا، ڏسڻ ۾ ٿي ايندا ڏانگي،
سگھو گھر ۾ نه سانگين جي، دَلن ڇڏيو دلو دانگي،
کڻي نَڪ ٽين جا ٽي سؤ، ٽِلي رسيا سي ٽاڻن تي....!!
ڪرائم ڪنٽرول ائڪٽ، ۽ ڊي- پي- آر جو ٻيو ڊپُ،
ڪيسين ڪوس ھي رھندو، قوم تي ڪاتيون اھيئي ڪپُ،
سون سالن کان سانگين کي، پيو سُونگھي ھي ساڳيو سپُ،
سڙي ٿي دل ستم ڏسندي، سدا سانگي سياڻن تي....!!
پنجن سالن ۾ جن توکي، ڪري ڇڏيو پنڻ پريين،
متان تن ساڻ تون ھاري، وري سڏ ساڻ سڏ ڀريين،
نه ھي تنھنجا، ٿيا، ٿيندا، ڪو اڄڪلھ يا سڀان پريين،
سڀاڻي سڀ سوئر تو مان، ٿَڪون لاھيندا ٿاڻن تي....!!
پُساءِ تون کڻي پيارا، اھي پُرين سنديون پاڳون،
اُٿي وٺ وطن جا وارث، ھاري پنھنجي ھٿين واڳون،
چُرو گڏجو ته چنبن ساڻ، چٽ چورنِ ٿين چاڳون،
متان ڦاسو چوي ”منشي“، انھيءَ چُوڻيءَ جي داڻن تي....!!
رھزن
راھزن کي اي عزيزو، رھنما سمجھو متان،
پنھنجي ٻيڙيءَ جو ڪڏھن ڀي، نا خدا سمجھو متان.
آشنائي زر ازل کان، جيڪي آھن رھنما،
تن کي پنھنجي درد و غم جو، آشنا سمجھو متان.
پنھنجي مقصد لئه ڪندا ھي، واعدن تي واعدا،
پر اُنھن جي واعدن کي، واعدا سمجھو متان.
پاڻ ڪوڙا، قول ڪوڙا، ۽ سندن ڪوڙا قسم،
سادگيءَ ۾ اڄ انھن کي، پارسا سمجھو متان.
ھاڻ ماضي کي ڇڏي ڪو، نئون نسل پيدا ڪريو،
چالبازن جي مِڪر کي، سچ صفا سمجھو متان.
ھي سدائين قوم کي، نيلام ڪن ٿا دوستو،
تاجرانِ قوم کي اڄ، گھڻگھرا سمجھو متان.
چار ڦلڪا، ٻوڙ ٻاڪر، چانھن ۽ بسڪوٽ کي،
درد پنھنجي جو اوھين، دارو دوا سمجھو متان.
ھاڻ جيپن ۾ چڙھي، ”منشي“ گھڻا ايندا مگر،
ووت کان جي پوءِ به ايندا، سي مٺا سمجھو متان.
راھزن کي اي عزيزو، رھنما سمجھو متان،
پنھنجي ٻيڙيءَ جو ڪڏھن ڀي، نا خدا سمجھو متان.
آشنائي زر ازل کان، جيڪي آھن رھنما،
تن کي پنھنجي درد و غم جو، آشنا سمجھو متان.
پنھنجي مقصد لئه ڪندا ھي، واعدن تي واعدا،
پر اُنھن جي واعدن کي، واعدا سمجھو متان.
پاڻ ڪوڙا، قول ڪوڙا، ۽ سندن ڪوڙا قسم،
سادگيءَ ۾ اڄ انھن کي، پارسا سمجھو متان.
ھاڻ ماضي کي ڇڏي ڪو، نئون نسل پيدا ڪريو،
چالبازن جي مِڪر کي، سچ صفا سمجھو متان.
ھي سدائين قوم کي، نيلام ڪن ٿا دوستو،
تاجرانِ قوم کي اڄ، گھڻگھرا سمجھو متان.
چار ڦلڪا، ٻوڙ ٻاڪر، چانھن ۽ بسڪوٽ کي،
درد پنھنجي جو اوھين، دارو دوا سمجھو متان.
ھاڻ جيپن ۾ چڙھي، ”منشي“ گھڻا ايندا مگر،
ووت کان جي پوءِ به ايندا، سي مٺا سمجھو متان.
ويڪائو
وري ڀينگ ڪئي جن سي ڀائو اچي؛
اچي ويا وڏيرا ويڪائو اچي ويا.
ڪسابن کان ڪُھندي، لنگھي ويا جي ليڪو،
وري سال پنج سي کڻڻ آيا ٺيڪو،
ورو سڀ ويڙھيچا وٺون واٽ ٻي ڪو،
سوين پاڻ ۾ سوڀ سائو اچي ويا....!!
اٽي ۽ لٽي ۽ اجھي جا ڏيئي نارا،
ڪيئون قوم اڳيان پنھنجا مُنھن ڪارا،
ڪڏھن بنجي اسلام جي اک جا تارا،
ڪڏھن بنجي لينن ۽ مائو اچي ويا....!!
طبلچي وڏيرن جا طبلا وڄائن،
وڏا پاڻ کي قومي ورڪر سڏائن،
کوٽن کي اھي پُٽ کاٽائو کٽائن،
ککا کرمٽي کنڊ کائو اچي ويا....!!
وري ورڪ ۾ غرق ٿي وڏيرا،
ٻه مھينا ٻوليندا ڪنڊا ۽ ڪانڊيرا،
پٽيندا پوءِ پنج سال وانگين واھيرا،
گھٽا ڏيئي گھٽيو جن سي گھائو اچي ويا....!!
وڏيرا وڏا قوم وارث پيڙھياتا،
ڪئين پور ٻوڙي ھي ويٺا ٻيڙياتا،
ھي ڄاتا سڃاتا کسيو تن کان کاتا،
ڏڏي ۾ ڪري ھائو ميائو اچي ويا....!!
بلو جن جا بينر ۽ جھنڊا پيا ڦڙڪن،
پٺاڻن جي اکين مان شعلا پيا ٽڙڪن،
سڄي سنڌ ۾ دشمن جون دليون ٿيو ڌڙڪن،
سچا ۽ سونھان ”منشي“ سائو اچي ويا....!!
وري ڀينگ ڪئي جن سي ڀائو اچي؛
اچي ويا وڏيرا ويڪائو اچي ويا.
ڪسابن کان ڪُھندي، لنگھي ويا جي ليڪو،
وري سال پنج سي کڻڻ آيا ٺيڪو،
ورو سڀ ويڙھيچا وٺون واٽ ٻي ڪو،
سوين پاڻ ۾ سوڀ سائو اچي ويا....!!
اٽي ۽ لٽي ۽ اجھي جا ڏيئي نارا،
ڪيئون قوم اڳيان پنھنجا مُنھن ڪارا،
ڪڏھن بنجي اسلام جي اک جا تارا،
ڪڏھن بنجي لينن ۽ مائو اچي ويا....!!
طبلچي وڏيرن جا طبلا وڄائن،
وڏا پاڻ کي قومي ورڪر سڏائن،
کوٽن کي اھي پُٽ کاٽائو کٽائن،
ککا کرمٽي کنڊ کائو اچي ويا....!!
وري ورڪ ۾ غرق ٿي وڏيرا،
ٻه مھينا ٻوليندا ڪنڊا ۽ ڪانڊيرا،
پٽيندا پوءِ پنج سال وانگين واھيرا،
گھٽا ڏيئي گھٽيو جن سي گھائو اچي ويا....!!
وڏيرا وڏا قوم وارث پيڙھياتا،
ڪئين پور ٻوڙي ھي ويٺا ٻيڙياتا،
ھي ڄاتا سڃاتا کسيو تن کان کاتا،
ڏڏي ۾ ڪري ھائو ميائو اچي ويا....!!
بلو جن جا بينر ۽ جھنڊا پيا ڦڙڪن،
پٺاڻن جي اکين مان شعلا پيا ٽڙڪن،
سڄي سنڌ ۾ دشمن جون دليون ٿيو ڌڙڪن،
سچا ۽ سونھان ”منشي“ سائو اچي ويا....!!
ھر بشر غمگين تنھنجي
ڳوٺ ۾،
ناھي ڪا تسڪين تنھنجي ڳوٺ ۾.
چار ٺيڪيدار واپاري ٻه چار،
سڀ ٻيا مسڪين تنھنجي ڳوٺ ۾.
واھ ڪورٽ جج تون جلاد تون،
ڪوبه رھندو ڪين تنھنجي ڳوٺ ۾.
ھر مُعلم وڻج ۽ واپار سان،
دين سان بي دين تنھنجي ڳوٺ ۾.
ستم ھر جورو جفا توکي روا،
نُور سان نابين تنھنجي ڳوٺ ۾.
غم غريبن کي سدائين پيٽ جو،
تون ئي تون شوقين تنھنجي ڳوٺ ۾.
بيڪسن ۽ بيوسن جي خون مان،
تو لاءِ پيرس چين تنھنجي ڳوٺ ۾.
جنھن کي پورِي تنھن کي سوري چاڙھيو،
تنھنجو ٿيو آئين تنھنجي ڳوٺ ۾.
مُرڪ تنھنجي کي ڏسي ”منشي“ پڙھي؛
سُورتِ ياسين تنھنجي ڳوٺ ۾.
ناھي ڪا تسڪين تنھنجي ڳوٺ ۾.
چار ٺيڪيدار واپاري ٻه چار،
سڀ ٻيا مسڪين تنھنجي ڳوٺ ۾.
واھ ڪورٽ جج تون جلاد تون،
ڪوبه رھندو ڪين تنھنجي ڳوٺ ۾.
ھر مُعلم وڻج ۽ واپار سان،
دين سان بي دين تنھنجي ڳوٺ ۾.
ستم ھر جورو جفا توکي روا،
نُور سان نابين تنھنجي ڳوٺ ۾.
غم غريبن کي سدائين پيٽ جو،
تون ئي تون شوقين تنھنجي ڳوٺ ۾.
بيڪسن ۽ بيوسن جي خون مان،
تو لاءِ پيرس چين تنھنجي ڳوٺ ۾.
جنھن کي پورِي تنھن کي سوري چاڙھيو،
تنھنجو ٿيو آئين تنھنجي ڳوٺ ۾.
مُرڪ تنھنجي کي ڏسي ”منشي“ پڙھي؛
سُورتِ ياسين تنھنجي ڳوٺ ۾.
وڏيرا
ڪُھڻ ڪاڻ، ٺڳن ساڻ، ڪري ٺاھ وڏيرا،
ڪئين راڄ، ڪتن کاڄ، ڪيئي واھ وڏيرا.
سڄي سانگ، ڪارا نانگ، ڇڏيا ڇانگ تو ڇوڙي،
جن جا ته وھ وات، سي ويا ڏيھ ڏنگوڙي،
سڄو سانگ، کڻي ڏانگ، پٺيان تن جي پيوڙي،
گھڻا سال، سڪايو تو سانگين ساھ وڏيرا....!!
تنھنجي بڪ، بلاشڪ، ٻڌي ٻار چون ٿا،
آھي ڪوڙ، رڳو ڌوڙ، اھي ھوڪا ھڻن ٿا،
تنھنجا ٻول، ڪوڙا قول، ڪنھن کي ڪين وڻن ٿا،
ماڻھون، مال، تو ڪئين سال، ڪيا پاھ وڏيرا....!!
وٺي چور، ماري مور، ڪيڏا ڪِيس ڪيا تو،
بي نور، اکين پور، نه ٿيو شرم حيا تو،
نه ھو نج، تنھنجو ٻج، سنڌيءَ سان ڪو سياڪو،
ڪرسي ڪاڻ، چورن ساڻ، رکيئي چاھ وڏيرا....!!
راتو رات، ”منشي“ مات، ٿيا غدار وطن جا،
کڻي پير، آيو ھير، آھين تون به انھن جا،
تنھنجا پار، ڏسي وار، ٿيا ڪانڊار بدن جا،
جنھن ڏينھن، اٿيا شينھن، ڪڍندئه لاھ وڏيرا....!!
ڪُھڻ ڪاڻ، ٺڳن ساڻ، ڪري ٺاھ وڏيرا،
ڪئين راڄ، ڪتن کاڄ، ڪيئي واھ وڏيرا.
سڄي سانگ، ڪارا نانگ، ڇڏيا ڇانگ تو ڇوڙي،
جن جا ته وھ وات، سي ويا ڏيھ ڏنگوڙي،
سڄو سانگ، کڻي ڏانگ، پٺيان تن جي پيوڙي،
گھڻا سال، سڪايو تو سانگين ساھ وڏيرا....!!
تنھنجي بڪ، بلاشڪ، ٻڌي ٻار چون ٿا،
آھي ڪوڙ، رڳو ڌوڙ، اھي ھوڪا ھڻن ٿا،
تنھنجا ٻول، ڪوڙا قول، ڪنھن کي ڪين وڻن ٿا،
ماڻھون، مال، تو ڪئين سال، ڪيا پاھ وڏيرا....!!
وٺي چور، ماري مور، ڪيڏا ڪِيس ڪيا تو،
بي نور، اکين پور، نه ٿيو شرم حيا تو،
نه ھو نج، تنھنجو ٻج، سنڌيءَ سان ڪو سياڪو،
ڪرسي ڪاڻ، چورن ساڻ، رکيئي چاھ وڏيرا....!!
راتو رات، ”منشي“ مات، ٿيا غدار وطن جا،
کڻي پير، آيو ھير، آھين تون به انھن جا،
تنھنجا پار، ڏسي وار، ٿيا ڪانڊار بدن جا،
جنھن ڏينھن، اٿيا شينھن، ڪڍندئه لاھ وڏيرا....!!
مونکي معاف ڪجو، انصاف
ڪجو، سچ سڀ کي سڻائي وينداسون،
جن جھانگين ڏنڙي جھول ڀري، تن ٻول ٻڌائي وينداسون.
مان ڪنھن کي ڀلا ڇو چور چوان،
ڪنھن ڪانگ چوان ڪنھن مور چوان،
ڳالھ نئين ھي تازي آھي،
ھر ڪنھن پنھنجو ماضي آھي،
خود ڀيٽ ڪريو اک ٽيٽ ڪريو،
ڪنھن پيٽ ڀريو ڪنھن چيٽ چريو،
اسان جڳ ۾ جگنا جوتي آھيون،
جوت جلائي وينداسون....!!
درياھ به لاھن چاڙھن ۾،
انسان به ڇانئن ڪاڙھن ۾،
ڪو شيشن ۾ ڪو شيخن ۾،
ھي قاضي ھميشہ عيشن ۾،
تعويذ وٽن ڪو آھي سڳو،
يا ڪنھن جو رت آ منھن لڳو،
کاتا به ڦريا ماڻھون به مئا،
ڪنھن ڪين ٻڌا ڪنھن ڪين سُئا،
جا حق چوڻ تان ٽِيپ لڳي،
اسان سا به ڪمائي وينداسون....!!
اھا ڳالھ اسان لئه ناھي نئين،
اسان روپ ڏٺا آھن اھڙا ڪئين،
ڪو وانگيئڙن جي لاءِ وڙھي،
ڪو مايا ميڙڻ گھاٽ گھڙي،
ڪرسي ته اھا ئي ساڳي آ،
ڪنھن لک نه ليھ ڪو داڳي آ،
خود ڀيٽ ڪريو اک ٽيٽ ڪريو،
اسان سادا سوڌا ٻيجھلڙا؛
پر ٻول ٻرائي وينداسون....!!
مون کي معاف ڪجو، انصاف ڪجو،
سچ سڀ کي سڻائي وينداسون،
جن جھانگين ڏنڙي جھون ڀري،
تن ٻول ٻڌائي وينداسون....!!
جن جھانگين ڏنڙي جھول ڀري، تن ٻول ٻڌائي وينداسون.
مان ڪنھن کي ڀلا ڇو چور چوان،
ڪنھن ڪانگ چوان ڪنھن مور چوان،
ڳالھ نئين ھي تازي آھي،
ھر ڪنھن پنھنجو ماضي آھي،
خود ڀيٽ ڪريو اک ٽيٽ ڪريو،
ڪنھن پيٽ ڀريو ڪنھن چيٽ چريو،
اسان جڳ ۾ جگنا جوتي آھيون،
جوت جلائي وينداسون....!!
درياھ به لاھن چاڙھن ۾،
انسان به ڇانئن ڪاڙھن ۾،
ڪو شيشن ۾ ڪو شيخن ۾،
ھي قاضي ھميشہ عيشن ۾،
تعويذ وٽن ڪو آھي سڳو،
يا ڪنھن جو رت آ منھن لڳو،
کاتا به ڦريا ماڻھون به مئا،
ڪنھن ڪين ٻڌا ڪنھن ڪين سُئا،
جا حق چوڻ تان ٽِيپ لڳي،
اسان سا به ڪمائي وينداسون....!!
اھا ڳالھ اسان لئه ناھي نئين،
اسان روپ ڏٺا آھن اھڙا ڪئين،
ڪو وانگيئڙن جي لاءِ وڙھي،
ڪو مايا ميڙڻ گھاٽ گھڙي،
ڪرسي ته اھا ئي ساڳي آ،
ڪنھن لک نه ليھ ڪو داڳي آ،
خود ڀيٽ ڪريو اک ٽيٽ ڪريو،
اسان سادا سوڌا ٻيجھلڙا؛
پر ٻول ٻرائي وينداسون....!!
مون کي معاف ڪجو، انصاف ڪجو،
سچ سڀ کي سڻائي وينداسون،
جن جھانگين ڏنڙي جھون ڀري،
تن ٻول ٻڌائي وينداسون....!!
پاپي
ھڪڙي پاپي ڪُھايا، ھتي ھزارين ھاري ڙي،
ٽنڊي باگي بدينڻ سان، ڪار ٿي ڪربل واري ڙي.
چينل چيري پانڌي پنھنجو، ويري واھي واھ ويو،
ھيڏو ڌاڙو لؤنيارن جو، لاشڪ نڪري لاھ ويو،
ڪنھن نه ڏٺو ۽ ڪنھن ٻڌو ٿي، سوگھو سانکين ساھ ويو،
انگ اگھاڙن ان ويو ۽، گُگدامن کان گاھ ويو،
پئي اُڏامي ويھن واھن، اندر ڏس تون واري ڙي....!!
پَٽڪا پوتيون آھون آزيون، اوٺين ڪئين ايلاز ڪيا،
ڪنھن نه ٻُڌا ۽ ڪنھن نه ڏٺا ھِت، اڀرن ڪئين آواز ڪيا،
مارن کي مجبور ڏسي ھن، قاتل نخرا ناز ڪيا،
ڪيڏا ھاڃا ھارين سان ھن، آمر مير اعجاز ڪيا،
اڃان به جابر روز چون ٿا، آھي جمھوريت جاري ڙي....!!
سعدا واھ جون سايون ٻنيون، سُڪي ٿيون ڀڙڀانگ الا،
شاخ وھڻائي ٽيل کان ھيٺان، اُڃ مَرن پيا ڪانگ الا،
مال ۽ مارو مٺنا وارا، سانگي ڇڏي ويا سانگ الا،
ڏنگ ھڻن پيا ڏيھاين کي، نور واھ تي نانگ الا،
ڪنگالن ۾ ڪنگ رڙيون ھي، ڪھڙي قيامت ڪاري ڙي....!!
ماروئڙيون محراب جون آڻين، پاڻي ميلن پنڌ ڪري،
اڌ سج ايندي ويندي پورو، ماريا ٻئي ير ٻار ٻري،
ٻانھون کڻيو ٻانھياريون سي، پٽين شل ھي مير مري،
گنج بحر جا سر سڪي ويا، چارو ڪنھن پر چال چري،
مور شاخ جا ماروئڙا ڪن، توبھ توبھ زاري ڙي....!!
ونگيءَ وارن وانگيئڙن جا، مرندي ڪنھن به نه مال ڏٺا،
ھڏا ڇڙھ ۽ ھميرا جا، ھيڻا ڪنھن به نه حال ڏٺا،
لاکياري تي لاکيڻن جا، لڇندي ڪنھن به نه لال ڏٺا،
ھٿ کڻي ويا ھاري ھرن تان، پورھيو پڇندي مون ڪالھ ڏٺا،
سائي سبزي سوڪ سڪي ٿي؛ سنھي گولي سائي ڙي....!!
پنوھارن کي پاڌر واه مان، پاءُ نه مليو پاڻي آ،
ٻيڙي واه تي ٻج سڙي ويا، پاڻي ڪئي نه پڄاڻي آ،
راڄواه جي راڄن جي ڏس، روئندي رات وھاڻي آ،
عادو علي بحر ٻنھي جي؛ ڪھڙي يار ڪھاڻي آ،
رت وھائي رات سڄي ھت، گھار وارن ڪيئن گھاري ڙي....!!
ھي ته حڪومت اُھي عوامي؛ ريڊين ۾ اخبارن ۾،
اھڙو آمر ڪنھن نه وڌو اڳ، مارو منجھن مارن ۾،
سوشلزم اسلام ڦري پيو، ڪارين وڏين ڪارن ۾،
وڌو وڏيرن ٻاڪر ڪٽو، ٻاٻاڻن جي ٻارن ۾،
سانگيئڙن جو ساه سڪايو، چمچن ٻيو چوڌاري ڙي....!!
واڳُن ھٿ ۾ واڳ ڏيئي ھِت، ڀُٽن ڀينگ ڪرائي آ،
وانگيئڙن سان ويل ڪيا ھن، رکي ٽانڊا مير ٽنڊائي آ،
پچ ڳنڍيل جنھن پنگريه ۾، سڀ کان ظلم سوائي آ،
محمد بخش تنھن مير ڪيا ڪئين، ناحق خون نشائي آ،
جُوءِ سڄيءَ ۾ جھانگيئڙن سان، جنگ ته جنھن جي جاري ڙي....!!
ھڪڙي پاپي ڪُھايا، ھتي ھزارين ھاري ڙي،
ٽنڊي باگي بدينڻ سان، ڪار ٿي ڪربل واري ڙي.
چينل چيري پانڌي پنھنجو، ويري واھي واھ ويو،
ھيڏو ڌاڙو لؤنيارن جو، لاشڪ نڪري لاھ ويو،
ڪنھن نه ڏٺو ۽ ڪنھن ٻڌو ٿي، سوگھو سانکين ساھ ويو،
انگ اگھاڙن ان ويو ۽، گُگدامن کان گاھ ويو،
پئي اُڏامي ويھن واھن، اندر ڏس تون واري ڙي....!!
پَٽڪا پوتيون آھون آزيون، اوٺين ڪئين ايلاز ڪيا،
ڪنھن نه ٻُڌا ۽ ڪنھن نه ڏٺا ھِت، اڀرن ڪئين آواز ڪيا،
مارن کي مجبور ڏسي ھن، قاتل نخرا ناز ڪيا،
ڪيڏا ھاڃا ھارين سان ھن، آمر مير اعجاز ڪيا،
اڃان به جابر روز چون ٿا، آھي جمھوريت جاري ڙي....!!
سعدا واھ جون سايون ٻنيون، سُڪي ٿيون ڀڙڀانگ الا،
شاخ وھڻائي ٽيل کان ھيٺان، اُڃ مَرن پيا ڪانگ الا،
مال ۽ مارو مٺنا وارا، سانگي ڇڏي ويا سانگ الا،
ڏنگ ھڻن پيا ڏيھاين کي، نور واھ تي نانگ الا،
ڪنگالن ۾ ڪنگ رڙيون ھي، ڪھڙي قيامت ڪاري ڙي....!!
ماروئڙيون محراب جون آڻين، پاڻي ميلن پنڌ ڪري،
اڌ سج ايندي ويندي پورو، ماريا ٻئي ير ٻار ٻري،
ٻانھون کڻيو ٻانھياريون سي، پٽين شل ھي مير مري،
گنج بحر جا سر سڪي ويا، چارو ڪنھن پر چال چري،
مور شاخ جا ماروئڙا ڪن، توبھ توبھ زاري ڙي....!!
ونگيءَ وارن وانگيئڙن جا، مرندي ڪنھن به نه مال ڏٺا،
ھڏا ڇڙھ ۽ ھميرا جا، ھيڻا ڪنھن به نه حال ڏٺا،
لاکياري تي لاکيڻن جا، لڇندي ڪنھن به نه لال ڏٺا،
ھٿ کڻي ويا ھاري ھرن تان، پورھيو پڇندي مون ڪالھ ڏٺا،
سائي سبزي سوڪ سڪي ٿي؛ سنھي گولي سائي ڙي....!!
پنوھارن کي پاڌر واه مان، پاءُ نه مليو پاڻي آ،
ٻيڙي واه تي ٻج سڙي ويا، پاڻي ڪئي نه پڄاڻي آ،
راڄواه جي راڄن جي ڏس، روئندي رات وھاڻي آ،
عادو علي بحر ٻنھي جي؛ ڪھڙي يار ڪھاڻي آ،
رت وھائي رات سڄي ھت، گھار وارن ڪيئن گھاري ڙي....!!
ھي ته حڪومت اُھي عوامي؛ ريڊين ۾ اخبارن ۾،
اھڙو آمر ڪنھن نه وڌو اڳ، مارو منجھن مارن ۾،
سوشلزم اسلام ڦري پيو، ڪارين وڏين ڪارن ۾،
وڌو وڏيرن ٻاڪر ڪٽو، ٻاٻاڻن جي ٻارن ۾،
سانگيئڙن جو ساه سڪايو، چمچن ٻيو چوڌاري ڙي....!!
واڳُن ھٿ ۾ واڳ ڏيئي ھِت، ڀُٽن ڀينگ ڪرائي آ،
وانگيئڙن سان ويل ڪيا ھن، رکي ٽانڊا مير ٽنڊائي آ،
پچ ڳنڍيل جنھن پنگريه ۾، سڀ کان ظلم سوائي آ،
محمد بخش تنھن مير ڪيا ڪئين، ناحق خون نشائي آ،
جُوءِ سڄيءَ ۾ جھانگيئڙن سان، جنگ ته جنھن جي جاري ڙي....!!
بچي پوندين، جي ڌڙ
ڌرتيءَ کي آڇيندين،
نيئر ٽوڙي نڪري ويندين، جي راڻل پنھنجو رت ڏيندين.
جھڄندي جھرندي جھوڪ ۾، ڪيسين رھندين لوڪ ۾،
غلاميءَ جي طوق ۾، بچي پوندين....!!
ڪارا فرنگي ڪڙڪيا، ساري سنڌ ۾ وڙڪيا،
ٻاٻاڻا سڀ ٻڙڪيا، بچي پوندين....!!
ٻنڀا آھي ٻري ويئي، پھچي ڏاڍي ڄري ويئي،
تنھنجي ڪيئن سري ويئي، بچي ويندين....!!
راڻل رت جو ريج آ، ڏيئڻو نسلن ڏيج آ،
وقت جو ھڪ ئي ويڄ آ، بچي پوندين....!!
ڏس نه ويري وات ۾، ھٿ ٻئي وجھ ڪات ۾،
ڪيسين رھندين رات ۾، بچي پوندين....!!
گھر گھر ”منشي“ گھاءُ ڏسو، ھر گھاءُ ۾ ڪيڏو تاءُ ڏسو،
ڦٿڪي پيئي ماءُ ڏسو، بچي پوندين....!!
نيئر ٽوڙي نڪري ويندين، جي راڻل پنھنجو رت ڏيندين.
جھڄندي جھرندي جھوڪ ۾، ڪيسين رھندين لوڪ ۾،
غلاميءَ جي طوق ۾، بچي پوندين....!!
ڪارا فرنگي ڪڙڪيا، ساري سنڌ ۾ وڙڪيا،
ٻاٻاڻا سڀ ٻڙڪيا، بچي پوندين....!!
ٻنڀا آھي ٻري ويئي، پھچي ڏاڍي ڄري ويئي،
تنھنجي ڪيئن سري ويئي، بچي ويندين....!!
راڻل رت جو ريج آ، ڏيئڻو نسلن ڏيج آ،
وقت جو ھڪ ئي ويڄ آ، بچي پوندين....!!
ڏس نه ويري وات ۾، ھٿ ٻئي وجھ ڪات ۾،
ڪيسين رھندين رات ۾، بچي پوندين....!!
گھر گھر ”منشي“ گھاءُ ڏسو، ھر گھاءُ ۾ ڪيڏو تاءُ ڏسو،
ڦٿڪي پيئي ماءُ ڏسو، بچي پوندين....!!
ڪنھن قوم کي زھر قاتل
پيارو،
کولي مَٽ موکي متارن کي ماريو.
نياڻي ناتر جي اھا مائي موکي،
ڪڏھن قوم جي لئه، چڱي ناھي چوکي،
ڪيڏو قوم کي جنھن، ڏھاڳ آ ڏياريو....!
ڪھڙي ڪم جا تو، ندوري ھي نماڻا،
وڏي واڪ وڪيا، تو ڀاڳين جا ڀاڻا،
نه اڳ پٺ ڏي اوڳي نمي تو نھاريو....!
آجائي لئه آتا، اندر جن اڃاريا،
ناتر جي ناٽڪ ۾، وھي ويا ويچارا،
ڪڪوري سڄي ڪاڪ، ٻارڻ ڪنھن ٻاريو....!
متارن جا ”منشي“، ھي لاشن تي لاشا،
موکي مئي ۾ مستان؛ ڏسي پئي تماشا؛
متارا وڃن پيا، پنھنجي پت پاريو....!
کولي مَٽ موکي متارن کي ماريو.
نياڻي ناتر جي اھا مائي موکي،
ڪڏھن قوم جي لئه، چڱي ناھي چوکي،
ڪيڏو قوم کي جنھن، ڏھاڳ آ ڏياريو....!
ڪھڙي ڪم جا تو، ندوري ھي نماڻا،
وڏي واڪ وڪيا، تو ڀاڳين جا ڀاڻا،
نه اڳ پٺ ڏي اوڳي نمي تو نھاريو....!
آجائي لئه آتا، اندر جن اڃاريا،
ناتر جي ناٽڪ ۾، وھي ويا ويچارا،
ڪڪوري سڄي ڪاڪ، ٻارڻ ڪنھن ٻاريو....!
متارن جا ”منشي“، ھي لاشن تي لاشا،
موکي مئي ۾ مستان؛ ڏسي پئي تماشا؛
متارا وڃن پيا، پنھنجي پت پاريو....!
درد
ھتي بي گناھ ٻي سبب ڪئين، مور مانجھي ويا مري،
ھاڻي بند ڪر پنھنجي اھا، تون بي سُري بس بانسري،
ڇو تون ٻير ٻٻرن کان گھرين، ھنج ٻول ڪٻرن کان گھرين،
موتي ٿي چٻرن کان گھرين، ڪجھ سوچ ڪر او سانوري....!!
ڌرتي پئي آھي تتي، رنکدار ريٽي رنگ رٿي،
سچي پچي ستي جتي، ٻارڻ ويا تنھن تي ٻري....!
ٿاٿو نبا ڏيئي پئي آن ٿڪي، ھاڻ پيڙھ ڪا ٻڌجي پڪي،
ڌاڙيل آ ڌرتي تڪي، تنھن کي ڏيڻ پيئي تري....!!
ويران وانگين واديون، آباديون برباديون،
تنھن کان سواءِ ڪئين تعديون، ڏاڍي ڍونگري آھي ڍري....!!
ستي جاڳ ۾ ريھون ٻڌان، پنھنجي ڪونڌرن ڪيھون ٻڌان،
رويو ڏيان، رويو ڏيان، ڏاڍي ڳالھ ”منشي“ لئه ڳري....!!
ھتي بي گناھ ٻي سبب ڪئين، مور مانجھي ويا مري،
ھاڻي بند ڪر پنھنجي اھا، تون بي سُري بس بانسري،
ڇو تون ٻير ٻٻرن کان گھرين، ھنج ٻول ڪٻرن کان گھرين،
موتي ٿي چٻرن کان گھرين، ڪجھ سوچ ڪر او سانوري....!!
ڌرتي پئي آھي تتي، رنکدار ريٽي رنگ رٿي،
سچي پچي ستي جتي، ٻارڻ ويا تنھن تي ٻري....!
ٿاٿو نبا ڏيئي پئي آن ٿڪي، ھاڻ پيڙھ ڪا ٻڌجي پڪي،
ڌاڙيل آ ڌرتي تڪي، تنھن کي ڏيڻ پيئي تري....!!
ويران وانگين واديون، آباديون برباديون،
تنھن کان سواءِ ڪئين تعديون، ڏاڍي ڍونگري آھي ڍري....!!
ستي جاڳ ۾ ريھون ٻڌان، پنھنجي ڪونڌرن ڪيھون ٻڌان،
رويو ڏيان، رويو ڏيان، ڏاڍي ڳالھ ”منشي“ لئه ڳري....!!
ڪريو قوم ڪناري ڪريو،
گھر پيو لُٽجي ڀريو تريو،
چوي پيو اڄ چريو کريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو.
ڪُن نڪو نڄ ڇڪي پيو مانجھي، واري ونجھ ورايو وانجھي،
سِر سجدي ۾ سر تي سانجھي، ٻيڙي لھرين ڪئي آ لانجھي،
واءُ ڏکيرو وريو وريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
پاڳارن ڀل پڳ سونھي شل، جوت سان جڳ جڳ سونھي شل،
جن پٺ سونھي تن اڳ سونھي شل، دائم سنڌ جو دڳ سونھي شل،
ڀاڻ بچائن ڀاڳن ڀريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
مخدوم ھميشہ مُخبر ٿيندا، جھڪون جھولا ايندا ويندا،
نوح سندن جي سونھن ٿيو ته به، سِر سنڌوءَ لئه ڪين ڪي ڏيندا،
ڪو ڪو کير وڃي ٿو کريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
سڏ سماٽ بلوچ به ساڳيو، ڌرتيءَ سنان جو پيو آ واڳيو،
ديس درندن داڳيو داڳيو، زمين جو آ ضمير جاڳيو،
وري نه ايندو جي ٽاڻو ٽريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
ڪيڏي سُھڻي شام سنڌوءَ جي، ھنڌين ماڳين ھام سنڌوءَ جي،
ڪونجن وانگ اُڏام سنڌوءَ جي، دانھ ۽ ڪو ڪاڄ عام سنڌوءَ جي،
ٻارڻ جنھن تي ٻريو ٻريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
سينڌ سنڌوءَ جي سُڪل واري، جنھن ۾ جر ڦڙو نه جاري،
وري به ڪاري ديو تياري، ھيبت ۾ اڄ ھاري ناري،
ڌرتيءَ جو ڪو ڌيان ته ڌريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
”منشي“ نيٺ ته ورندا مانجھي، ٻيڙي مور ٿيندي لانجھي،
سڻڀي رھندي صبوح ۽ سانجھي، سنڌ نه پيئندي ڪڏھن ڪانجھي،
وارو ڪريو وارو ڪريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
چوي پيو اڄ چريو کريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو.
ڪُن نڪو نڄ ڇڪي پيو مانجھي، واري ونجھ ورايو وانجھي،
سِر سجدي ۾ سر تي سانجھي، ٻيڙي لھرين ڪئي آ لانجھي،
واءُ ڏکيرو وريو وريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
پاڳارن ڀل پڳ سونھي شل، جوت سان جڳ جڳ سونھي شل،
جن پٺ سونھي تن اڳ سونھي شل، دائم سنڌ جو دڳ سونھي شل،
ڀاڻ بچائن ڀاڳن ڀريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
مخدوم ھميشہ مُخبر ٿيندا، جھڪون جھولا ايندا ويندا،
نوح سندن جي سونھن ٿيو ته به، سِر سنڌوءَ لئه ڪين ڪي ڏيندا،
ڪو ڪو کير وڃي ٿو کريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
سڏ سماٽ بلوچ به ساڳيو، ڌرتيءَ سنان جو پيو آ واڳيو،
ديس درندن داڳيو داڳيو، زمين جو آ ضمير جاڳيو،
وري نه ايندو جي ٽاڻو ٽريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
ڪيڏي سُھڻي شام سنڌوءَ جي، ھنڌين ماڳين ھام سنڌوءَ جي،
ڪونجن وانگ اُڏام سنڌوءَ جي، دانھ ۽ ڪو ڪاڄ عام سنڌوءَ جي،
ٻارڻ جنھن تي ٻريو ٻريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
سينڌ سنڌوءَ جي سُڪل واري، جنھن ۾ جر ڦڙو نه جاري،
وري به ڪاري ديو تياري، ھيبت ۾ اڄ ھاري ناري،
ڌرتيءَ جو ڪو ڌيان ته ڌريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
”منشي“ نيٺ ته ورندا مانجھي، ٻيڙي مور ٿيندي لانجھي،
سڻڀي رھندي صبوح ۽ سانجھي، سنڌ نه پيئندي ڪڏھن ڪانجھي،
وارو ڪريو وارو ڪريو، ڪريو قوم ڪناري ڪريو....!!
لک ويا ٿي بک بندوقن،
دانھن جا در بند ٿيا،
ڪونڌر ڪُسن پيا، نونڌ نڇن پيا، ھاڃان ھي ھر ھنڌ ٿيا.
اي قوم ڪُلھن تي ڪيستائين، ڍولڻ لاشا ڍوئيندا،
چوڌاري ھي چڙيل ماڻھون، ڌڪ گھڻن جا ڌوئيندا،
يا رھزن اڳيان راتو ڏينھان، رت ائين پيا روئيندا،
قومن ڪنڌ ڪپايا تڏھن، رت مان رستا رند ٿيا....!!
جھر جھنگ ھاڻي جھيڙو گھرجي، جھيڙي جو ڪو ڇيڙو گھرجي،
ماين مردن ميڙو گھرجي، ڀائر ڀائر ڀيڙو گھرجي،
سانگين سيڙھو ويڙھو گھرجي، لڱ نه ھاڻ ڪو ليڙو گھرجي،
سنڌ امڙ جا سورن سھندي، ساڻا ساڻا سنڌ ٿيا....!!
ڌرتي جي ڪُک سائي آھي، رت جي ريج رجائي آھي،
ڪنڌ ڪپاءِ بُڻ بچاءِ، ٻي سڀ ڳالھ اجائي آھي،
ھي ڌرتي تنھنجي منھنجي آھي، ڪنھن ڌاريين ڌوتي جي ناھي،
آزادي لئه انبوه ماڻھو، آھن آسوند ٿيا....!!
ڪونڌر ڪُسن پيا، نونڌ نڇن پيا، ھاڃان ھي ھر ھنڌ ٿيا.
اي قوم ڪُلھن تي ڪيستائين، ڍولڻ لاشا ڍوئيندا،
چوڌاري ھي چڙيل ماڻھون، ڌڪ گھڻن جا ڌوئيندا،
يا رھزن اڳيان راتو ڏينھان، رت ائين پيا روئيندا،
قومن ڪنڌ ڪپايا تڏھن، رت مان رستا رند ٿيا....!!
جھر جھنگ ھاڻي جھيڙو گھرجي، جھيڙي جو ڪو ڇيڙو گھرجي،
ماين مردن ميڙو گھرجي، ڀائر ڀائر ڀيڙو گھرجي،
سانگين سيڙھو ويڙھو گھرجي، لڱ نه ھاڻ ڪو ليڙو گھرجي،
سنڌ امڙ جا سورن سھندي، ساڻا ساڻا سنڌ ٿيا....!!
ڌرتي جي ڪُک سائي آھي، رت جي ريج رجائي آھي،
ڪنڌ ڪپاءِ بُڻ بچاءِ، ٻي سڀ ڳالھ اجائي آھي،
ھي ڌرتي تنھنجي منھنجي آھي، ڪنھن ڌاريين ڌوتي جي ناھي،
آزادي لئه انبوه ماڻھو، آھن آسوند ٿيا....!!
ديس دروھي
ڪو وڏ ڦڙو ھت وسڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ،
رت راه رتوليءَ رسڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ.
برساتن ۾ باھيون وسنديون، کوھن ۾ پڻ کوريون تپنديون،
ڌرتي ساري ٽامون ٿيندي، سنڌ سموري سامھون ٿيندي،
اُڀ اڀارون کائي کائي، نيٺ پَٽيندو ساھي ساھي،
گوريلن جا گيت ھوا ۾، ٻرندا محبت ميت ھوا ۾،
راڄ ۾ ڪوبه نه روڳي رھندو، ٺڳ نه ڪو ڪو ٺوڳي رھندو.
اھڙو ڏينھن به اچڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
ھي بڪتر بند ھوائي حملا، شينھن مردن ٻڌيا شملا،
وانگي ورندا ويرن وانگي، سِر ڪٽائڻ سنڌوءَ سانگي،
آيا آيا ڄاڻ ته آيا، گيت ڳنوارن ائين پئي ڳايا،
ڪرندا ڪنگرا ڪوٽ ۽ قلعا، ٻاھر نڪري ايندا ٻلا،
ڪوندر رکندا ڪنڌ مروڙي، ھنن ڇڏيا ٽڪر ٽوڙي،
ھي ڳوٺن شھرن ڳھڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
تاريخ جڏھن تاوان گھري ٿي، در در ڌرتي دانھن ٻَري ٿي،
تازو رت تاوان ڀريون ٿا، ڪنھن جي غلامي ڪين ڪريون ٿا،
اھڙا ڪئين اسرار ڏٺاسون، تاريخن جا پيٽ ڀرياسون،
دودا، ننگر، ڀونگر، آيا، اھڙا لکين مائن ڄايا،
جو لھڻو آ سو ڏيئڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
ڀُون اٿندي ڀڙڪو کائي، وڻ ٽڻ قوم پرستي وائي،
ڏھيسر ھڻندا دھلن ڏونڪا، ويرن وانگي ورندا وونڪا،
يورپ جا ھي پاليل ڪُتا، نيٺ ته ڀڄندا کائي جُتا،
اڄ قوم جي ڪُک ۾ ڪان لڳو آ، گھر گھر اھڙو گھنڊ وڳو آ،
ھر ماڻھو ”منشي“ مرڻو آ، ھن ڀونءِ جو پيٽ ته ڀرڻو آ،
ھر سُور سنڌوءَ جو سھڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
ڪو وڏ ڦڙو ھت وسڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ،
رت راه رتوليءَ رسڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ.
برساتن ۾ باھيون وسنديون، کوھن ۾ پڻ کوريون تپنديون،
ڌرتي ساري ٽامون ٿيندي، سنڌ سموري سامھون ٿيندي،
اُڀ اڀارون کائي کائي، نيٺ پَٽيندو ساھي ساھي،
گوريلن جا گيت ھوا ۾، ٻرندا محبت ميت ھوا ۾،
راڄ ۾ ڪوبه نه روڳي رھندو، ٺڳ نه ڪو ڪو ٺوڳي رھندو.
اھڙو ڏينھن به اچڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
ھي بڪتر بند ھوائي حملا، شينھن مردن ٻڌيا شملا،
وانگي ورندا ويرن وانگي، سِر ڪٽائڻ سنڌوءَ سانگي،
آيا آيا ڄاڻ ته آيا، گيت ڳنوارن ائين پئي ڳايا،
ڪرندا ڪنگرا ڪوٽ ۽ قلعا، ٻاھر نڪري ايندا ٻلا،
ڪوندر رکندا ڪنڌ مروڙي، ھنن ڇڏيا ٽڪر ٽوڙي،
ھي ڳوٺن شھرن ڳھڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
تاريخ جڏھن تاوان گھري ٿي، در در ڌرتي دانھن ٻَري ٿي،
تازو رت تاوان ڀريون ٿا، ڪنھن جي غلامي ڪين ڪريون ٿا،
اھڙا ڪئين اسرار ڏٺاسون، تاريخن جا پيٽ ڀرياسون،
دودا، ننگر، ڀونگر، آيا، اھڙا لکين مائن ڄايا،
جو لھڻو آ سو ڏيئڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
ڀُون اٿندي ڀڙڪو کائي، وڻ ٽڻ قوم پرستي وائي،
ڏھيسر ھڻندا دھلن ڏونڪا، ويرن وانگي ورندا وونڪا،
يورپ جا ھي پاليل ڪُتا، نيٺ ته ڀڄندا کائي جُتا،
اڄ قوم جي ڪُک ۾ ڪان لڳو آ، گھر گھر اھڙو گھنڊ وڳو آ،
ھر ماڻھو ”منشي“ مرڻو آ، ھن ڀونءِ جو پيٽ ته ڀرڻو آ،
ھر سُور سنڌوءَ جو سھڻو آ، ھر ديس دروھي دسڻو آ....!!
بندي خانا
ڪري بيدي بنديخانا، ٽُٽي ويندا، ڇُٽي ويندا،
ڏيئي ڏس ويا ڏاڏا نانا، ٽُٽي ويندا، ڇُٽي ويندا.
ڪڻان ڏيئي ڪروڙن مان، لتاڙي لڪ لوڙھن مان،
اچو نڪري ٿيو آجا، پنجابين جي پنجوڙن مان،
مچايون پنھنجا ميخانا، ٽُٽي ويندا، ڇُٽي ويندا....!!
وفاقي ناھي آ فاقي، آھي چورن جي چالاڪي،
اُڌم آ اڌ صديءَ کان ھي، اھو گھاڻو اھو چاڪي،
ڪيسين رھندا ٿي بيگانا، ٽُٽي ويندا ڇُٽي ويندا....!!
ڇڏي مھراڻ جي وادي، ٿيا اسلام آبادي،
انھن ۾ آسرو ڪھڙو، نه ڪي سي نَر نه ڪي مادي،
پنھنجي ٻاريو ٿي پروانا، ٽُٽي ويندا ڇُٽي ويندا....!!
آھيو ڪُونڌر ڏسو ڪيڏا، جگر ڌاريو جبل جيڏا،
حقيقي حق جي ھوڪي تي، ھتي ھاڃا ٿيا ھيڏا،
ڀڃي سڀ بت ۽ بتخانا، ٽُٽي ويندا، ڇٽي ويندا....!!
وڙھي ھر ڪنھن کان ورتئون حق، تنھن جا شايد لڪيءَ جا لڪ،
اوھين ڏاتار خود ڏيھ جا، جيئو ٿا ڪيئن رھي جاجڪ،
چون سڀ ديس جا دانا، ٽٽي ويندا ڇٽي ويندا....!!
مقابل منھن ٿيا ”منشي“، ته واڪن تي ڪري واڪا،
ٻڌائيندس ٻاٻاڻن کي، بھادر ٿي اچو بانڪا،
متان مادر منجي طعنا، ٽٽي ويندا؛ ڇٽي ويندا....!!
ڪري بيدي بنديخانا، ٽُٽي ويندا، ڇُٽي ويندا،
ڏيئي ڏس ويا ڏاڏا نانا، ٽُٽي ويندا، ڇُٽي ويندا.
ڪڻان ڏيئي ڪروڙن مان، لتاڙي لڪ لوڙھن مان،
اچو نڪري ٿيو آجا، پنجابين جي پنجوڙن مان،
مچايون پنھنجا ميخانا، ٽُٽي ويندا، ڇُٽي ويندا....!!
وفاقي ناھي آ فاقي، آھي چورن جي چالاڪي،
اُڌم آ اڌ صديءَ کان ھي، اھو گھاڻو اھو چاڪي،
ڪيسين رھندا ٿي بيگانا، ٽُٽي ويندا ڇُٽي ويندا....!!
ڇڏي مھراڻ جي وادي، ٿيا اسلام آبادي،
انھن ۾ آسرو ڪھڙو، نه ڪي سي نَر نه ڪي مادي،
پنھنجي ٻاريو ٿي پروانا، ٽُٽي ويندا ڇُٽي ويندا....!!
آھيو ڪُونڌر ڏسو ڪيڏا، جگر ڌاريو جبل جيڏا،
حقيقي حق جي ھوڪي تي، ھتي ھاڃا ٿيا ھيڏا،
ڀڃي سڀ بت ۽ بتخانا، ٽُٽي ويندا، ڇٽي ويندا....!!
وڙھي ھر ڪنھن کان ورتئون حق، تنھن جا شايد لڪيءَ جا لڪ،
اوھين ڏاتار خود ڏيھ جا، جيئو ٿا ڪيئن رھي جاجڪ،
چون سڀ ديس جا دانا، ٽٽي ويندا ڇٽي ويندا....!!
مقابل منھن ٿيا ”منشي“، ته واڪن تي ڪري واڪا،
ٻڌائيندس ٻاٻاڻن کي، بھادر ٿي اچو بانڪا،
متان مادر منجي طعنا، ٽٽي ويندا؛ ڇٽي ويندا....!!
ڌرتي - دين - ڌرم
ڌرتي دين ڌرم، ڌرتي دين ڌرم،
ڌرتي ڪعبو، ڌرتي ڪاشي، ڌرتي ديرو حرم،
ڌرتي دين ڌرم
دين ڌرم سڀ ڌرتي ڄايا، ڌرتي آھي اتم،
انسانن جي آجائيءَ جو، آھي ڀونءَ ڀرم،
ڌرتي دين ڌرم
سنڌ ڌرتيءَ ڏانھن ميري من کي، ڀاڳيا ڪن ڀسم،
کاھڙ ساري کنھان کوندا، کن نه ڪن سي کم،
ڌرتي دين ڌرم
ڀريا تريا درياھ ھن ۾، بڻيل باغ ارم،
ٿڌڙيون ٿڌڙيون ھيرون جنھن جون، شام وسي شبنم،
ڌرتي دين ڌرم
شاھ، بلاول، دودا، ھوشو، ڌرتي ڄايا ڄم،
سوڳنڌ ساٿ سچو سنڌوءَ سان، ڪوڙو ڪن نه قسم،
ڌرتي دين ڌرم
ھن ڌرتيءَ جي ھر بانڪي جا، بازو آھن پم،
رڪ پگھاري راڻن ڇڏيا، گڙي ٿيا جي گرم،
ڌرتي دين ڌرم
مٽيءَ سان آ محنت جائز، شرعاً ڪھڙو شرم،
سنڌو ديش لئه تيسين وڙھبو، جيسين دم ۾ دم،
ڌرتي دين ڌرم
مارئي مچايا ملڪ مٽيءَ لئه، ماڙين ۾ ماتم،
ڌوراڻن کي ڌوڙ وجھي ھن، ڳايا ڳاڱيون ڳم،
ڌرتي دين ڌرم
واھڻ واھڻ واھڙ واھي، ڪري ترايون تم،
سنڌ درياھ جو ٻنھي ڪنڌين سان، سھڻو آھي سنگم،
ڌرتي دين ڌرم
”منشي“ مھڪون سنڌ مٽيءَ جون، اٿليون عرب و عجم،
ھن جون ھاڪون ھن جون ڌاڪون، پھتيون پورب پڇم،
ڌرتي دين ڌرم
ڌرتي دين ڌرم، ڌرتي دين ڌرم،
ڌرتي ڪعبو، ڌرتي ڪاشي، ڌرتي ديرو حرم،
ڌرتي دين ڌرم
دين ڌرم سڀ ڌرتي ڄايا، ڌرتي آھي اتم،
انسانن جي آجائيءَ جو، آھي ڀونءَ ڀرم،
ڌرتي دين ڌرم
سنڌ ڌرتيءَ ڏانھن ميري من کي، ڀاڳيا ڪن ڀسم،
کاھڙ ساري کنھان کوندا، کن نه ڪن سي کم،
ڌرتي دين ڌرم
ڀريا تريا درياھ ھن ۾، بڻيل باغ ارم،
ٿڌڙيون ٿڌڙيون ھيرون جنھن جون، شام وسي شبنم،
ڌرتي دين ڌرم
شاھ، بلاول، دودا، ھوشو، ڌرتي ڄايا ڄم،
سوڳنڌ ساٿ سچو سنڌوءَ سان، ڪوڙو ڪن نه قسم،
ڌرتي دين ڌرم
ھن ڌرتيءَ جي ھر بانڪي جا، بازو آھن پم،
رڪ پگھاري راڻن ڇڏيا، گڙي ٿيا جي گرم،
ڌرتي دين ڌرم
مٽيءَ سان آ محنت جائز، شرعاً ڪھڙو شرم،
سنڌو ديش لئه تيسين وڙھبو، جيسين دم ۾ دم،
ڌرتي دين ڌرم
مارئي مچايا ملڪ مٽيءَ لئه، ماڙين ۾ ماتم،
ڌوراڻن کي ڌوڙ وجھي ھن، ڳايا ڳاڱيون ڳم،
ڌرتي دين ڌرم
واھڻ واھڻ واھڙ واھي، ڪري ترايون تم،
سنڌ درياھ جو ٻنھي ڪنڌين سان، سھڻو آھي سنگم،
ڌرتي دين ڌرم
”منشي“ مھڪون سنڌ مٽيءَ جون، اٿليون عرب و عجم،
ھن جون ھاڪون ھن جون ڌاڪون، پھتيون پورب پڇم،
ڌرتي دين ڌرم
منھنجي ڌرتي
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ، ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ،
ورثي ۾ وڏن کان ورتي آھي، تن پيار مان مون کي پرتي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
آھي ھر جاءِ ھيرن کاڻ ھتي، وھي موج ڀريو مھراڻ ھتي،
سچي سونھن سڳنڌ سرھاڻ ھتي، جنھن سان واسيل وستي وستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھي ڌرتي جيجل ماءُ سڳي، سِري لاڙ وچولي سين وڳي،
ھي رت دريا مان تار تڳي، ھتي گھر گھر قومپرستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھتي رت رتولي راڱا ٿي ويا، دشمن ڀاڱان ڀاڱان ٿي ويا،
ھتي مٽي سان جن ماڱان ٿي ويا، تن پياري وستي وستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھتي ھاڻو ڪوبه نه ھام ھڻي، ھي ڌرتي دودا ڄام ڄڻي،
ھتي راڻن رت جي راند وڻي، متان سمجھين سنڌ ڪا سَستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھتي ٻيلا ميلا ٻھراڙيون، ھتي ڌرتي اوڍي سايون ساڙھيون،
ھتي ڀاڳين 'منشي' اکيون ڳاڙھيون، تن سنڌ سان انگ الستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ، ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ،
ورثي ۾ وڏن کان ورتي آھي، تن پيار مان مون کي پرتي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
آھي ھر جاءِ ھيرن کاڻ ھتي، وھي موج ڀريو مھراڻ ھتي،
سچي سونھن سڳنڌ سرھاڻ ھتي، جنھن سان واسيل وستي وستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھي ڌرتي جيجل ماءُ سڳي، سِري لاڙ وچولي سين وڳي،
ھي رت دريا مان تار تڳي، ھتي گھر گھر قومپرستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھتي رت رتولي راڱا ٿي ويا، دشمن ڀاڱان ڀاڱان ٿي ويا،
ھتي مٽي سان جن ماڱان ٿي ويا، تن پياري وستي وستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھتي ھاڻو ڪوبه نه ھام ھڻي، ھي ڌرتي دودا ڄام ڄڻي،
ھتي راڻن رت جي راند وڻي، متان سمجھين سنڌ ڪا سَستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ھتي ٻيلا ميلا ٻھراڙيون، ھتي ڌرتي اوڍي سايون ساڙھيون،
ھتي ڀاڳين 'منشي' اکيون ڳاڙھيون، تن سنڌ سان انگ الستي آ،
ھي ڌرتي منھنجي ڌرتي آ.
ڀاڳين تي روز ڀالا؛ نت
نت نوان نرالا،
ڪيسين ھي سُور سھندا، ڏيئي عقل کي تالا،
نت نت نوان نرالا.
ڀونءِ تي ھي ڇا بڻيو آ، تو ڳالھ کي ڳڻيو آ،
توکي ويھڻ وڻيو آ، ھر ڪنھن مِٺو ڄڻيو آ،
سامھي ۾ سُور توريو، سڀ کان سنڌوءَ سوالا،
نت نت نوان نرالا....!!
ڦاھي ڦندي جي سِرڪي، ڦاسي پئي سوني جھرڪي،
ھڏ سور ۾ پيا ڪُرڪي، تنھن کي صحت جي سُرڪي،
ڀَرِ ڀرِ ڀري پياريو، اڃا ڌڪ آھن آلا،
نت نت نوان نرالا....!!
موسم به آ موچاري، سرنھن به آ ڦلھاري،
ڌرتي کي ريج رت جي، اوتيل آ آبياري،
عيدون به ڄاڻ آيون، گھر گھر ٻرن مشالا،
نت نت نوان نرالا....!!
ڪتن کي ڄڻ ڪوڪاري، ڌارين جي ڌڻ کي ڌاري،
پنھنجو پاڻ تي بڇايو، ”منشي“ مرم ٿو ماري،
آخر ھي وير وٺندا، جُڳ جُڳ جيئن جيالا،
نت نت نوان نرالا....!!
ڪيسين ھي سُور سھندا، ڏيئي عقل کي تالا،
نت نت نوان نرالا.
ڀونءِ تي ھي ڇا بڻيو آ، تو ڳالھ کي ڳڻيو آ،
توکي ويھڻ وڻيو آ، ھر ڪنھن مِٺو ڄڻيو آ،
سامھي ۾ سُور توريو، سڀ کان سنڌوءَ سوالا،
نت نت نوان نرالا....!!
ڦاھي ڦندي جي سِرڪي، ڦاسي پئي سوني جھرڪي،
ھڏ سور ۾ پيا ڪُرڪي، تنھن کي صحت جي سُرڪي،
ڀَرِ ڀرِ ڀري پياريو، اڃا ڌڪ آھن آلا،
نت نت نوان نرالا....!!
موسم به آ موچاري، سرنھن به آ ڦلھاري،
ڌرتي کي ريج رت جي، اوتيل آ آبياري،
عيدون به ڄاڻ آيون، گھر گھر ٻرن مشالا،
نت نت نوان نرالا....!!
ڪتن کي ڄڻ ڪوڪاري، ڌارين جي ڌڻ کي ڌاري،
پنھنجو پاڻ تي بڇايو، ”منشي“ مرم ٿو ماري،
آخر ھي وير وٺندا، جُڳ جُڳ جيئن جيالا،
نت نت نوان نرالا....!!
مُند آھي چري، رات آھي
ٺري،
مھڪ موتئي سندي، واھوندي ۾ وري.
تو ڪھي اچ ڪچي، رنگ روح جو رچي،
ڪا ته محفل مچي، من جي 'ميران' نچي،
آڏ جيڪو اچي، ھڻ تنھن کي ترِي....!!
ٻئي ڪچي جون ڪنڌيون، ريٽ ۾ چيٽ ٿيا،
ڀرجھلا ڀُون جا، پاڳيا ڀيٽ ٿيا،
سُونھن سنڌوءَ کي، ڏس ته ڪيڏي سري....!!
رات ڪيٽيءَ مٿان، ڪُونجڙيون ڪُڻڪيون،
جي ڀِريون ڀاڪُرين، سي ڀنيءَ ڀُڻڪيون،
تو سري اي پرين، مون نه ساعت سري....!!
کيٽ کستوري ٿيا، کوڙ کَنھبا کڙيا،
'منشي' مومل پسي، مينڌرا ڪئين مڙيا،
تو بنا اي پرين، ھر پَرِي اوپري....!!
مھڪ موتئي سندي، واھوندي ۾ وري.
تو ڪھي اچ ڪچي، رنگ روح جو رچي،
ڪا ته محفل مچي، من جي 'ميران' نچي،
آڏ جيڪو اچي، ھڻ تنھن کي ترِي....!!
ٻئي ڪچي جون ڪنڌيون، ريٽ ۾ چيٽ ٿيا،
ڀرجھلا ڀُون جا، پاڳيا ڀيٽ ٿيا،
سُونھن سنڌوءَ کي، ڏس ته ڪيڏي سري....!!
رات ڪيٽيءَ مٿان، ڪُونجڙيون ڪُڻڪيون،
جي ڀِريون ڀاڪُرين، سي ڀنيءَ ڀُڻڪيون،
تو سري اي پرين، مون نه ساعت سري....!!
کيٽ کستوري ٿيا، کوڙ کَنھبا کڙيا،
'منشي' مومل پسي، مينڌرا ڪئين مڙيا،
تو بنا اي پرين، ھر پَرِي اوپري....!!
ڪاري ڪاري رات او ساٿي،
ڪاري ڪاري رات،
جوت جڳائي جڳ ۾ جاڳي، پيدا ڪر پرڀات.
ڪوڙي ڪيس اڙيات اڙي ٿو، بُک ۾ تنھنجو ٻار رڙي ٿو،
دل ۾ پنھنجو پاڻ دڙي ٿو، گھنگھر گھاري گھاٽ گھڙي ٿو،
سينو ڪنھنجو ڪونه سڙي ٿو، ھھڙي منجھ حالت او ساٿي.
رئيس جو ڪتو ريشم پائي، غريب جو ٻار اگھاڙو آھي،
اِئين لکيل اسلام ۾ ناھي، تون ته ڪمائين وڏيرو کائي،
رت پسينو اسان جو آھي، ھن ڪيو ھضمات او ساٿي.
وڏو وڏيرو ڪين ٿَڪي ٿو، ڪنھن جي ڌيءُ ۽ نونھ تڪي ٿو،
ماروئڙن جو ماس الاڙي، ھتي وڪامي پئسي ٽڪي ٿو،
حال ڏسي ھي ڏيل ڏڪي ٿو، ظاھر ھي ظلمات او ساٿي.
مارن جا ڳھي ماس ھڏا، جنھن تي عيش پيا ڪن پيٽ وڏا،
پاپي وڏيرو پاڻ پڏاءَ، پاڻ جھلائي پاڻ ڇڏاءِ،
وقت جو ساٿي مليو تو آھي، حاصل ڪر نجات او ساٿي.
ڇا جو ٽائيم ڇا جو ٽاڻو، مسڪينن جي ماس تي گھاڻو،
سردي گرمي ساڻو ساڻو، پوءِ به گھر ۾ ان نه داڻو،
سمجھي سيٺ ٿو ڪاٺ جو ماڻھو، ھئي ھئي ھتي ھيھات او ساٿي.
'منشي' ڪھڙا ماروئڙن جا، ڪريان ڇا مذڪور ھتي،
ذري ذري ۽ وِک وِک تي، ويڙھيچا وھلور ھتي،
ڏوٿيئڙن کي ڏيھ سڄي ۾، سور مليا سوغات او ساٿي.
جوت جڳائي جڳ ۾ جاڳي، پيدا ڪر پرڀات.
ڪوڙي ڪيس اڙيات اڙي ٿو، بُک ۾ تنھنجو ٻار رڙي ٿو،
دل ۾ پنھنجو پاڻ دڙي ٿو، گھنگھر گھاري گھاٽ گھڙي ٿو،
سينو ڪنھنجو ڪونه سڙي ٿو، ھھڙي منجھ حالت او ساٿي.
رئيس جو ڪتو ريشم پائي، غريب جو ٻار اگھاڙو آھي،
اِئين لکيل اسلام ۾ ناھي، تون ته ڪمائين وڏيرو کائي،
رت پسينو اسان جو آھي، ھن ڪيو ھضمات او ساٿي.
وڏو وڏيرو ڪين ٿَڪي ٿو، ڪنھن جي ڌيءُ ۽ نونھ تڪي ٿو،
ماروئڙن جو ماس الاڙي، ھتي وڪامي پئسي ٽڪي ٿو،
حال ڏسي ھي ڏيل ڏڪي ٿو، ظاھر ھي ظلمات او ساٿي.
مارن جا ڳھي ماس ھڏا، جنھن تي عيش پيا ڪن پيٽ وڏا،
پاپي وڏيرو پاڻ پڏاءَ، پاڻ جھلائي پاڻ ڇڏاءِ،
وقت جو ساٿي مليو تو آھي، حاصل ڪر نجات او ساٿي.
ڇا جو ٽائيم ڇا جو ٽاڻو، مسڪينن جي ماس تي گھاڻو،
سردي گرمي ساڻو ساڻو، پوءِ به گھر ۾ ان نه داڻو،
سمجھي سيٺ ٿو ڪاٺ جو ماڻھو، ھئي ھئي ھتي ھيھات او ساٿي.
'منشي' ڪھڙا ماروئڙن جا، ڪريان ڇا مذڪور ھتي،
ذري ذري ۽ وِک وِک تي، ويڙھيچا وھلور ھتي،
ڏوٿيئڙن کي ڏيھ سڄي ۾، سور مليا سوغات او ساٿي.
روپا ماڙي
ھن ڳاڙھي ڳاڙھي ماڙيءَ ۾؛ ڪئين روپ ھزارين رنگ ھئا،
سي ڏينھن ھئا نت نينھن ھئا، ڪن نام ڪٺن جا ننگ ھئا.
ڇا شھزادن ھت شان ھئا، مانجھين مردن مان ھئا،
ڇا آن ڀريا انسان ھئا، ڇا سورھه پٽ سلطان ھئا،
ڇا ڀاڳوءَ جھڙا ڀان ھئا؛ جن دودن ڏنڙا دان ھئا،
ير- غيرت محبت حڪمت حشمت، دولت ۾ سي دنگ ھئا.
ڇا گھم گھمان ھئا گھوٽ ھتي، سي گھوٽ به ڪي اڻموٽ ھتي،
ڪو دودو چوٽان چوٽ ھتي، ڪي ننگر ڀونگر سوٽ ھتي،
ھو اولو ھر ڪنھن اوٽ ھتي، ھئي ھيرن مُور نه کوٽ ھتي،
۽ چالن ڪنڍين چؤواٽن تي، چرندا چوَڏس چنگ ھئا.
جن ٿر بر ھئڙا ٿاڪ سدا، سي بانڪا پٽ بيباڪ سدا،
تن ھنڌين ماڳين ھاڪ سدا، ۽ دل جا پاڪئين پاڪ سدا،
سي ڌڱ ڌڻي ھن ڌرتيءَ جا، تن ڌُوپارن جي ڌاڪ سدا،
سي وارو واھر وانگين جا، ۽ ويرين وجھندا ونگ ھئا.
ڪڏھن رم جھم رم جھم رات ھئي، ۽ ھيرن موتين تات ھتي،
ڪڏھن برھ بياني بات ھتي، لک لاکيڻي ھر لات ھتي،
ڪڏھن ورھ جون وايون وات ھتي، ٿي برھ وٺي برسات ھتي،
ڪڏھن جوڌا جاني جاءِ انھيءَ تي، جوٽي بيٺا جنگ ھئا.
ڪڏھن چوڌاري ھت چس ھئا، ۽ وانگي پنھنجي وس ھئا،
ڪڏھن گھوڙن گھوٽن گس ھيا، ۽ ڏِس ڏِس تن جا ڏَس ھئا،
سي قلب نه رکندا ڪَس ھئا،۽ جيءَ سان چوندا جس ھئا،
ڪڏھن تاڪُن کي تڪبير وجھڻ لئه، تڻبا تازين تنگ ھئا.
ھن ڌرتي ڌنڌا ڌار ھئا، ھت ٻاگھين رھندا ٻار ھئا،
جي دشمن لئه تلوار ھئا، ۽ يارن جا سي يار ھئا،
ھت ھنسا پٽ ھزار ھئا، سي مانجھي مڻيادار ھئا،
ھت راڻا سوڍا رھواسي ڪئين، ارڏا پٽ اڙٻنگ ھئا.
ھت شاھ وڏا شھزور ھئا، ڪي ”منشي“ مانجھي مور ھئا،
سي اڀرن عاجز اُھکن جي نت، پاڻ ڪندا پرگھور ھئا،
ھر ڌارئين کي ھئا ڌوڙ ڪندا، ھت دنگ دليرن دور ھئا،
تير تراريون ڀالا تن وٽ، ڍال ٻَڌڻ جا ڍنگ ھئا.
ھن ڳاڙھي ڳاڙھي ماڙيءَ ۾؛ ڪئين روپ ھزارين رنگ ھئا،
سي ڏينھن ھئا نت نينھن ھئا، ڪن نام ڪٺن جا ننگ ھئا.
ڇا شھزادن ھت شان ھئا، مانجھين مردن مان ھئا،
ڇا آن ڀريا انسان ھئا، ڇا سورھه پٽ سلطان ھئا،
ڇا ڀاڳوءَ جھڙا ڀان ھئا؛ جن دودن ڏنڙا دان ھئا،
ير- غيرت محبت حڪمت حشمت، دولت ۾ سي دنگ ھئا.
ڇا گھم گھمان ھئا گھوٽ ھتي، سي گھوٽ به ڪي اڻموٽ ھتي،
ڪو دودو چوٽان چوٽ ھتي، ڪي ننگر ڀونگر سوٽ ھتي،
ھو اولو ھر ڪنھن اوٽ ھتي، ھئي ھيرن مُور نه کوٽ ھتي،
۽ چالن ڪنڍين چؤواٽن تي، چرندا چوَڏس چنگ ھئا.
جن ٿر بر ھئڙا ٿاڪ سدا، سي بانڪا پٽ بيباڪ سدا،
تن ھنڌين ماڳين ھاڪ سدا، ۽ دل جا پاڪئين پاڪ سدا،
سي ڌڱ ڌڻي ھن ڌرتيءَ جا، تن ڌُوپارن جي ڌاڪ سدا،
سي وارو واھر وانگين جا، ۽ ويرين وجھندا ونگ ھئا.
ڪڏھن رم جھم رم جھم رات ھئي، ۽ ھيرن موتين تات ھتي،
ڪڏھن برھ بياني بات ھتي، لک لاکيڻي ھر لات ھتي،
ڪڏھن ورھ جون وايون وات ھتي، ٿي برھ وٺي برسات ھتي،
ڪڏھن جوڌا جاني جاءِ انھيءَ تي، جوٽي بيٺا جنگ ھئا.
ڪڏھن چوڌاري ھت چس ھئا، ۽ وانگي پنھنجي وس ھئا،
ڪڏھن گھوڙن گھوٽن گس ھيا، ۽ ڏِس ڏِس تن جا ڏَس ھئا،
سي قلب نه رکندا ڪَس ھئا،۽ جيءَ سان چوندا جس ھئا،
ڪڏھن تاڪُن کي تڪبير وجھڻ لئه، تڻبا تازين تنگ ھئا.
ھن ڌرتي ڌنڌا ڌار ھئا، ھت ٻاگھين رھندا ٻار ھئا،
جي دشمن لئه تلوار ھئا، ۽ يارن جا سي يار ھئا،
ھت ھنسا پٽ ھزار ھئا، سي مانجھي مڻيادار ھئا،
ھت راڻا سوڍا رھواسي ڪئين، ارڏا پٽ اڙٻنگ ھئا.
ھت شاھ وڏا شھزور ھئا، ڪي ”منشي“ مانجھي مور ھئا،
سي اڀرن عاجز اُھکن جي نت، پاڻ ڪندا پرگھور ھئا،
ھر ڌارئين کي ھئا ڌوڙ ڪندا، ھت دنگ دليرن دور ھئا،
تير تراريون ڀالا تن وٽ، ڍال ٻَڌڻ جا ڍنگ ھئا.
No comments:
Post a Comment
براءِ مھرباني اھڙو ڪوبہ فضول لنڪ ڪمينٽ باڪس ۾ شيئر نہ ڪندا